۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'فارسي' به 'فارسی') |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''فرهنگ‌نامه علوم قرآن (علوم و تألیفات) '''، اثر ابراهیم | '''فرهنگ‌نامه علوم قرآن (علوم و تألیفات) '''، اثر [[اقبال، ابراهيم|ابراهیم اقبال]]، رساله دکتری ایشان با نام «سیر تطور علوم قرآن» است که در دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، با راهنمایی و نظارت اساتید برجسته علوم قرآن، آقایان [[حجتی، محمدباقر|سید محمدباقر حجتی]]، [[مهدوی‌راد، محمدعلی|محمدعلی مهدوی راد]]، [[پهلوان، منصور|منصور پهلوان]] و [[معارف، مجید|مجید معارف]] در مهرماه 1384، با رتبه عالی دفاع گردید و در سیزدهمین نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم بهعنوان یکی از رسالههای برگزیده سال، انتخاب شد. | ||
==دلیل نامگذاری== | ==دلیل نامگذاری== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
مطالب مقدمه بعد از حمد و ثنای الهی در پنج بخشِ طرح مسئله، فرضیه، پیشینه، چکیده و یادآوری آمده است. | مطالب مقدمه بعد از حمد و ثنای الهی در پنج بخشِ طرح مسئله، فرضیه، پیشینه، چکیده و یادآوری آمده است. | ||
این نگاشته، فرهنگ و فهرست چندین تألیف را در خود دارد و افزون بر آنها، صدها اثر از آثار معاصران و ایرانیان را شامل میشود. آمار ارائهشده در هر فصل و بخش، تنها بر اساس آثار فهرست شده است. در ترجمه آیات قرآن، از ترجمه محمدمهدی فولادوند استفاده شده. اسامی ناشران غالباً با نام عربی ذکر گردیده است. ملاک گردآوری تألیفات در تقسیم علوم قرآن، شامل آثاری در موضوع احکام قرآن، قصص و تفسیر نمیشود<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | این نگاشته، فرهنگ و فهرست چندین تألیف را در خود دارد و افزون بر آنها، صدها اثر از آثار معاصران و ایرانیان را شامل میشود. آمار ارائهشده در هر فصل و بخش، تنها بر اساس آثار فهرست شده است. در ترجمه آیات قرآن، از ترجمه [[فولادوند، محمدمهدی|محمدمهدی فولادوند]] استفاده شده. اسامی ناشران غالباً با نام عربی ذکر گردیده است. ملاک گردآوری تألیفات در تقسیم علوم قرآن، شامل آثاری در موضوع احکام قرآن، قصص و تفسیر نمیشود<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | ||
فصل اول با عنوان «تعریف و تقسیم علوم قرآن» در دو بخش است. در بخش اول تعریف علوم، قرآن و علوم قرآن در لغت و اصطلاح و موضوع و فایده آن مطرح شده است و در بخش دوم، تقسیم علوم قرآن با سیر تاریخی، سپس بر اساس تألیفات بهعملآمده مورد بحث قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | فصل اول با عنوان «تعریف و تقسیم علوم قرآن» در دو بخش است. در بخش اول تعریف علوم، قرآن و علوم قرآن در لغت و اصطلاح و موضوع و فایده آن مطرح شده است و در بخش دوم، تقسیم علوم قرآن با سیر تاریخی، سپس بر اساس تألیفات بهعملآمده مورد بحث قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
فصل دوم، با نام «تک علمها و تکنگاریهای علوم قرآن»، طولانیترین فصل کتاب است. این نوشته در نه بخش به شرح ذیل مرتب شده است: نزول قرآن، قرائات، جمع و کتابت و تقسیمات قرآن، اعراب قرآن، فضائل قرآن، واژهشناسی قرآن، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، اعجاز و بلاغت. | فصل دوم، با نام «تک علمها و تکنگاریهای علوم قرآن»، طولانیترین فصل کتاب است. این نوشته در نه بخش به شرح ذیل مرتب شده است: نزول قرآن، قرائات، جمع و کتابت و تقسیمات قرآن، اعراب قرآن، فضائل قرآن، واژهشناسی قرآن، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، اعجاز و بلاغت. | ||
نحوه تنظیم مطالب در بخشهای مذکور (بخش اول و دوم) بهاینترتیب است: تعریف علم در لغت با استناد به کتابهای لغت کهن؛ تعریف اصطلاحی علم و عنوان قسمتهای مرتبط با آن؛ یادکرد منابع آن علم بهترتیب تاریخی و الفبایی معاصران خصوصاً مباحث البرهان زرکشی و الإتقان سیوطی و دیگر آثار معروف و معاصر علوم قرآن در پاورقیها؛ نحوه پیدایش هر علم و روش ساختن تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم قرآن مجید در شکلگیری آن علم و کاربرد آن در قرآن؛ پیشگامان نگارش در هر علم و سیر وضعیت آثار و آمار تألیفات بهترتیب قرون و اشاره به آثار و دانشمندان مشهور هر قرن؛ ارائه فهرست تألیفات هر علم و در برخی بخشها، آمار جداگانه هریک از قسمتهای وابسته در دو بخش فهرست تاریخ تألیفات از آغاز تا پایان قرن سیزدهم قمری بهترتیب سال وفات مؤلفان و فهرست الفبایی تألیفات معاصران با ذکر مؤلف هر تألیف بهترتیب نام مشهور و دیگر مشخصات (همراه با ضبط اسامی) و سال وفات او و روشن ساختن وضعیت آن اثر درصورتیکه در قالب نسخه خطی موجود است، ذکر نام کتابخانه و شماره ثبتی آن در صورت انتشار و چاپ، بیان محقق آن، مکان نشر، ناشر و سال انتشار و درصورتیکه تنها ذکر نامی از آن به میان است اکتفا به معرفی نام و مؤلف و جهت اطلاع فراتر، در هریک از سه حالت مذکور، ارجاع در پاورقی به منابع ذکر آن اثر...<ref>ر.ک: مقدمه، ص13-14</ref>. | نحوه تنظیم مطالب در بخشهای مذکور (بخش اول و دوم) بهاینترتیب است: تعریف علم در لغت با استناد به کتابهای لغت کهن؛ تعریف اصطلاحی علم و عنوان قسمتهای مرتبط با آن؛ یادکرد منابع آن علم بهترتیب تاریخی و الفبایی معاصران خصوصاً مباحث [[البرهان في علوم القرآن|البرهان زرکشی]] و [[الإتقان في علوم القرآن|الإتقان سیوطی]] و دیگر آثار معروف و معاصر علوم قرآن در پاورقیها؛ نحوه پیدایش هر علم و روش ساختن تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم قرآن مجید در شکلگیری آن علم و کاربرد آن در قرآن؛ پیشگامان نگارش در هر علم و سیر وضعیت آثار و آمار تألیفات بهترتیب قرون و اشاره به آثار و دانشمندان مشهور هر قرن؛ ارائه فهرست تألیفات هر علم و در برخی بخشها، آمار جداگانه هریک از قسمتهای وابسته در دو بخش فهرست تاریخ تألیفات از آغاز تا پایان قرن سیزدهم قمری بهترتیب سال وفات مؤلفان و فهرست الفبایی تألیفات معاصران با ذکر مؤلف هر تألیف بهترتیب نام مشهور و دیگر مشخصات (همراه با ضبط اسامی) و سال وفات او و روشن ساختن وضعیت آن اثر درصورتیکه در قالب نسخه خطی موجود است، ذکر نام کتابخانه و شماره ثبتی آن در صورت انتشار و چاپ، بیان محقق آن، مکان نشر، ناشر و سال انتشار و درصورتیکه تنها ذکر نامی از آن به میان است اکتفا به معرفی نام و مؤلف و جهت اطلاع فراتر، در هریک از سه حالت مذکور، ارجاع در پاورقی به منابع ذکر آن اثر...<ref>ر.ک: مقدمه، ص13-14</ref>. | ||
در فصل سوم، با اسم «مجموعههای علوم قرآن»، به بررسی پیدایش و پیشرفت اصطلاح علوم قرآن با استناد به مجموعههای آن پرداخته شده است. در این فصل گزارشی گذرا از وضعیت تألیفات بهترتیب قرون و تنها بر اساس آثار فهرستشده و سپس فهرست مجموعههای علوم قرآن در چهار بخش آمده است: | در فصل سوم، با اسم «مجموعههای علوم قرآن»، به بررسی پیدایش و پیشرفت اصطلاح علوم قرآن با استناد به مجموعههای آن پرداخته شده است. در این فصل گزارشی گذرا از وضعیت تألیفات بهترتیب قرون و تنها بر اساس آثار فهرستشده و سپس فهرست مجموعههای علوم قرآن در چهار بخش آمده است: | ||