۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[باخرزی، یحیی بن احمد]] ( | [[باخرزی، یحیی بن احمد]] (نویسنده) | ||
[[افشار، ایرج]] (به کوشش) | [[افشار، ایرج]] (به کوشش) | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
'''أوراد الأحباب و فصوص الآداب''' اثر فارسی ابوالمفاخر يحيى بن احمد مشهور به باخرزى يا [[ابوالمفاخر باخرزى]] (متوفى 763ق)، يكى از منابع مهم تصوف اسلامى در بيان سير و سلوك باطنى مى‌باشد كه به كوشش ايرج افشار، عرضه شده است.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | '''أوراد الأحباب و فصوص الآداب''' اثر فارسی ابوالمفاخر يحيى بن احمد مشهور به باخرزى يا [[ابوالمفاخر باخرزى]] (متوفى 763ق)، يكى از منابع مهم تصوف اسلامى در بيان سير و سلوك باطنى مى‌باشد كه به كوشش ايرج افشار، عرضه شده است.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | ||
نویسنده كتاب را در بخارا و بر سر قبر سيف‌الدين تأليف كرده است؛ بخش اول را در 723ق نوشته و تأليف بخش دوم را در 724ق، به پايان رسانده است.<ref>بجنوردى، سيدكاظم و همكاران، 1377، ج11، ص60</ref> | |||
نویسنده هدف از تأليف كتاب را، آگاهى بخشى به طالب سلوك مى‌داند؛ چراكه معتقد است طالب هر چيزى بايد حقيقت و ماهيت آن را بداند تا در او، رغبت و شوق براى طلب كمال پيدا شود. | |||
كتاب در نقل اقوال شيخ سيف‌الدين باخرزى و اشعار و رباعيات صوفيه منبع بسيار با ارزشى به شمار مى‌آيد. | كتاب در نقل اقوال شيخ سيف‌الدين باخرزى و اشعار و رباعيات صوفيه منبع بسيار با ارزشى به شمار مى‌آيد. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
اين اثر، كتابى است مفصل در باب مباحث علمى تصوف و آداب و رسوم و اذكار صوفيه كه در دو بخش، «أوراد الأحباب» و «فصوص الآداب»، تأليف شده است. هر بخش، داراى بخش‌هاى متعددى است اما متأسفانه بخش نخست تاكنون به چاپ نرسيده است. | اين اثر، كتابى است مفصل در باب مباحث علمى تصوف و آداب و رسوم و اذكار صوفيه كه در دو بخش، «أوراد الأحباب» و «فصوص الآداب»، تأليف شده است. هر بخش، داراى بخش‌هاى متعددى است اما متأسفانه بخش نخست تاكنون به چاپ نرسيده است. | ||
مأخذ اصلى | مأخذ اصلى نویسنده در بخش نخست، كتاب «[[قوت القلوب]]» [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مكى]] است و منابع بخش دوم، عبارتند از: «قوت القلوب» ابوطالب مكى؛ «[[آداب المریدین]]» [[سهروردی، عبدالقاهر بن عبدالله |ابونجيب عبدالقاهر سهروردى]]؛ «رسالة الخلوة» و دو رساله ديگر از [[نجم‌الدين كبرى]]؛ رساله «وصية السفر» از [[سيف‌الدين باخرزى]]؛ «حلية الأبدال» و رساله «أمر المربوط» و كتاب «كنه مالابد للمريد» از [[ابن عربى]] و «منازل المريدين» از [[ابوعبدالله مرجانى]]. اما به نظر مى‌رسد كه نویسنده، بيش از همه، از كتاب «آداب المريدين» ابونجيب سهروردى استفاده كرده و در تعيين ابواب و فصول، حتى مقامات و احوال، به اين اثر نظر داشته و گاه برخى از موضوعات و مطالب را، با اندكى تغيير در عبارات، از آن كتاب برگرفته است.<ref>بجنوردى، سيدكاظم و همكاران، 1377، ج11، ص60</ref> | ||
كتاب سرشار از اشعار فارسی و عربى است، اما شمار اشعار عربى، بسيار كم‌تر از اشعار فارسی مى‌باشد. نثر كتاب، ساده و روان و به زبان فارسی گوياست.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | كتاب سرشار از اشعار فارسی و عربى است، اما شمار اشعار عربى، بسيار كم‌تر از اشعار فارسی مى‌باشد. نثر كتاب، ساده و روان و به زبان فارسی گوياست.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | ||
اين كتاب با وجود تمهيدات خاصى كه | اين كتاب با وجود تمهيدات خاصى كه نویسنده در وقف‌نامه كتاب براى استنساخ و انتشارش در نظر گرفته بود، داراى نسخه‌هاى متعددى نيست. | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
نویسنده در بخش نخست كتاب -كه اكنون در دسترس نيست- به شرح اوراد و عبادات، اساس امور مريد (مثل جوع، سَحَر، صحت و خلوت)، شجره خرقه، مقامات مراقبه و محبوب بودن عقل نزد خداوند، در بيست فص پرداخته است. عنوان برخى از اين فصوص، عبارت است از: بيان اوقات و زمان اوراد هفت‌گانه روز، بيان اوقات و زمان اوراد شب، ذكر عمل مريدان از فرايض عوامل و فضايل نوادر، آنچه مستحب است كه در وقت خفتن بنده بگويد، ذكر قسمت كردن شب جهت برخاستن و جهت خواب و وصف شب‌خيزان و تهجدگزاران، روز جمعه و آداب آن. | |||
بخش دوم كه در اين نوشتار به معرفى آن مى‌پردازيم، در باب آداب صوفيه، عقايد و اخلاق، شيوه معاشرت، لباس، سماع، صحبت و شرايط شيخ و مريد، آداب خادمان در انواع خدمات، حمام، آداب مسافرت و شرايط سفر، آداب خلوت و اربعين و ترتيب رياضت و مجاهدت است.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | بخش دوم كه در اين نوشتار به معرفى آن مى‌پردازيم، در باب آداب صوفيه، عقايد و اخلاق، شيوه معاشرت، لباس، سماع، صحبت و شرايط شيخ و مريد، آداب خادمان در انواع خدمات، حمام، آداب مسافرت و شرايط سفر، آداب خلوت و اربعين و ترتيب رياضت و مجاهدت است.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | ||
اين بخش كه با مقدمه‌اى مفصل از محقق كتاب [[افشار، ایرج |ايرج افشار]] و معرفى خاندان | اين بخش كه با مقدمه‌اى مفصل از محقق كتاب [[افشار، ایرج |ايرج افشار]] و معرفى خاندان نویسنده آغاز شده، در چهل بخش تنظيم گرديده است. مؤلف در هر بخش ابتدا با استناد به قرآن يا قول يا فعل پيامبر(ص)، شرعيت موضوع را اثبات كرده، سپس به قول مشايخ صوفيه و نظر خود در آن باب مى‌پردازد. | ||
اكثر فصوص، درباره آداب اعمال مختلف جوارحى و جوانحى است كه سالك بدان‌ها عمل مى‌كند، همچون سفر، اكل، حمام، خلوت، سماع، صحبت و آنچه در هنگام بيمارى، بلا و مرگ انجام مى‌دهد؛ ليكن در اين ميان و به‌خصوص در فصوص ابتدايى كتاب، | اكثر فصوص، درباره آداب اعمال مختلف جوارحى و جوانحى است كه سالك بدان‌ها عمل مى‌كند، همچون سفر، اكل، حمام، خلوت، سماع، صحبت و آنچه در هنگام بيمارى، بلا و مرگ انجام مى‌دهد؛ ليكن در اين ميان و به‌خصوص در فصوص ابتدايى كتاب، نویسنده به مباحث كلى‌تر تصوف، همچون ماهيت تصوف، عقايد صوفيه، فضيلت آداب، اخلاق، مقامات و احوال صوفيه، اختلاف مسالك صوفيه، فضيلت فقر بر غنا، شطحيات و خواص نفس نيز پرداخته است. | ||
نخستين فص، پيرامون عقايد صوفيه در وحدانيت خداوند و قيامت است. | نخستين فص، پيرامون عقايد صوفيه در وحدانيت خداوند و قيامت است. نویسنده معتقد است اولين چيزى كه بر مريد واجب مى‌باشد، آن است كه احديت خداوند را پذيرفته و ذات او را از چيزى كه نسبت آن به ذات مقدس الهى روا نمى‌باشد، پاك و تنزيه كند.<ref>متن كتاب، ص3</ref> | ||
فص دوم، در مورد آداب ايمان مى‌باشد. به نظر | فص دوم، در مورد آداب ايمان مى‌باشد. به نظر نویسنده، برترين چيز براى مريد آن است كه رنج خود را از خلق برگرفته و بر هيچ كس، ظلم و ستم روا ندارد.<ref>همان، ص8</ref> | ||
در فص سوم، فضيلت فقر بر غنا، تشريح گرديده است. | در فص سوم، فضيلت فقر بر غنا، تشريح گرديده است. نویسنده فضيلت فقر بر غنا را در صورتى مى‌داند كه رضايت و خشنودى نيز، قرين و همراه آن باشد. از جمله امورى كه به اعتقاد وى دليل بر فضيلت فقر مى‌باشد، آن است كه سخا و عطا، در همه اديان پسنديده است.<ref>همان، ص11</ref> | ||
در فص چهارم، ماهيت تصوف مورد بحث قرار گرفته است. | در فص چهارم، ماهيت تصوف مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده خود بر اين باور است كه اين قوم را به جهت صفاى اسرار و پاكيزگى آثار، صوفى گفته‌اند. وى در اين رابطه، به اقوال و نظريات ديگران نيز اشاره كرده است كه برخى از آن‌ها عبارتند از: در صف اول بودن اين گروه نزد خداوند، صاف بودن دل، قرب اوصاف ايشان به اوصاف اهل صفه كه در عهد پيامبر(ص) بودند، پوشش اين طايفه كه از صوف (پشم) است.<ref>همان، ص14</ref> | ||
فص پنجم، پيرامون محاسبه نفس و حفظ خواطر است. بنا به نظر صوفيه، ترك اشتغال به انواع كسب و صناعات، صرف تمامى اوقات به عبادات و طاعات، بهتر و با فضيلت‌تر است.<ref>همان، ص19</ref> | فص پنجم، پيرامون محاسبه نفس و حفظ خواطر است. بنا به نظر صوفيه، ترك اشتغال به انواع كسب و صناعات، صرف تمامى اوقات به عبادات و طاعات، بهتر و با فضيلت‌تر است.<ref>همان، ص19</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
ديگر عناوين و مباحثى كه در فصوص ديگر مطرح شده است، عبارتند از: احكام مربوط به لباس و خرقه؛ آداب صوفيه در فروع دين و احكام آن؛ فضيلت آداب؛ اخلاق صوفيه؛ مقامات صوفيه؛ احوال صوفيه؛ آداب مريد و شرايط وى؛ خواص و معرفت نفس؛ آداب صحبت با هر طايفه‌اى؛ آداب جوارح و حواس؛ آداب با خانواده؛ ادب خادم و شرايط آن؛ آداب انواع خدمات؛ آداب مربوط به خوردن؛ رياضت مريد در مأكولات و فضيلت گرسنگى و حكايات و مكاشفات برخى از بزرگان.<ref>همان، ص23 تا 339</ref> | ديگر عناوين و مباحثى كه در فصوص ديگر مطرح شده است، عبارتند از: احكام مربوط به لباس و خرقه؛ آداب صوفيه در فروع دين و احكام آن؛ فضيلت آداب؛ اخلاق صوفيه؛ مقامات صوفيه؛ احوال صوفيه؛ آداب مريد و شرايط وى؛ خواص و معرفت نفس؛ آداب صحبت با هر طايفه‌اى؛ آداب جوارح و حواس؛ آداب با خانواده؛ ادب خادم و شرايط آن؛ آداب انواع خدمات؛ آداب مربوط به خوردن؛ رياضت مريد در مأكولات و فضيلت گرسنگى و حكايات و مكاشفات برخى از بزرگان.<ref>همان، ص23 تا 339</ref> | ||
از ميان اعمالى كه | از ميان اعمالى كه نویسنده به بيان آداب آن‌ها پرداخته است، دو ادب با تفصيل و تأكيد بيشترى بيان شده است. نخست، سماع كه از موضوعات مناقشه برانگيز تصوف است.<ref>همان، ص180</ref>و دوم خلوت و چله‌نشينى كه از اركان سلوكى طريقت كبرويه است.<ref>همان، ص290</ref> | ||
از جمله ويژگى‌هاى كتاب، آن است كه از نام‌هاى پيامبران، به‌ويژه حضرت محمد(ص) و احاديث ايشان، بسيار آمده است.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | از جمله ويژگى‌هاى كتاب، آن است كه از نام‌هاى پيامبران، به‌ويژه حضرت محمد(ص) و احاديث ايشان، بسيار آمده است.<ref>انوشه، حسن، 1380، ج1، ص145</ref> | ||