۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی'
جز (جایگزینی متن - 'براي' به 'برای') |
جز (جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''تذكره مرآة الخيال''' از آثار شيرعلى‌خان بن على‌امجدخان لودى، به زبان | '''تذكره مرآة الخيال''' از آثار شيرعلى‌خان بن على‌امجدخان لودى، به زبان فارسی است كه نويسنده در آن، تعدادى از شاعران را معرفى كرده و در ضمن به مباحث گوناگونى از علوم ادبى، تفسير، تصوف و موسيقى و... نيز پرداخته است. | ||
شيرعلى‌خان، نگارش كتاب را در سال 1102ق، در عهد سلطنت محيى‌الدين محمد اورنگ زيب معروف به شاه جهان (م 1118ق) به انجام رسانده است.<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص15</ref> | شيرعلى‌خان، نگارش كتاب را در سال 1102ق، در عهد سلطنت محيى‌الدين محمد اورنگ زيب معروف به شاه جهان (م 1118ق) به انجام رسانده است.<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص15</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
مصحح با معرفى نسخه مورد اعتماد خودش و نيز شيوه تصحيح آن.<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>، مشكلات اثر حاضر را دو مورد دانسته است: | مصحح با معرفى نسخه مورد اعتماد خودش و نيز شيوه تصحيح آن.<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>، مشكلات اثر حاضر را دو مورد دانسته است: | ||
الف)- | الف)- فارسی‌نويسى نويسنده به‌صورت نثر هندى است كه براى خواننده فارسی‌زبان (يا ايرانى) مشكل است... برخى مشكلات اين‌چنينى كه از دويست مورد متجاوز بود، با رجوع به منابع مكتوب ديگر و به يارى استادان دانشمند برطرف شدند و يا غلطها قياسا تصحيح گرديدند و ما بقى نيز با كلمه «كذا» و يا نشانه پرسش در درون دو كمان (پرانتز) مشخص شده‌اند. | ||
ب)- بسيارى از اشتباهات تاريخى تذكره‌نويسان متقدم‌تر را، صاحب كتاب حاضر نيز تكرار كرده است. در كنار اين‌گونه اشتباهات، استناد و اتكا به افسانه‌ها و خرافه‌ها نيز به وضوح ديده مى‌شود، كه نگارنده در يادداشت‌هاى خود در حد توان خويش و با بهره‌گيرى از منابع معتمد و دقيق، به نقد يا اصلاح آنها دست برده است و البته بيشترين اهتمام خود را در اين امر، صرف بخش‌هاى وابسته به ادبيات | ب)- بسيارى از اشتباهات تاريخى تذكره‌نويسان متقدم‌تر را، صاحب كتاب حاضر نيز تكرار كرده است. در كنار اين‌گونه اشتباهات، استناد و اتكا به افسانه‌ها و خرافه‌ها نيز به وضوح ديده مى‌شود، كه نگارنده در يادداشت‌هاى خود در حد توان خويش و با بهره‌گيرى از منابع معتمد و دقيق، به نقد يا اصلاح آنها دست برده است و البته بيشترين اهتمام خود را در اين امر، صرف بخش‌هاى وابسته به ادبيات فارسی كرده است. به‌هرحال، ازآن‌رو كه اين كتاب در زمره آثار علمى كلاسيك فارسی و به‌ويژه از متون مرجع اين زبان بشمار است و حتى در تأليف برخى منابع امروزين ما نيز مورد استفاده بوده است، تصحيح و چاپ آن را به‌همراه يادداشت‌هاى انتقادى پذيرفتيم.<ref>ر.ک: همان، ص16-17</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
#دسته‌بند ازهار اشعار، استاد رودكى، كنيت او ابوالحسن است. مداح و نديم مجلس امير نصرالدين بن احمد سامانى بوده و كتاب «[[كليلة و دمنة]]» در عهد وى به قيد نظم درآورده، صلات گران‌مايه يافت؛ چنان‌كه عنصرى شرح آن انعامات در قصيده‌اى ذكر كرده كه مطلعش اين است:{{شعر}} | #دسته‌بند ازهار اشعار، استاد رودكى، كنيت او ابوالحسن است. مداح و نديم مجلس امير نصرالدين بن احمد سامانى بوده و كتاب «[[كليلة و دمنة]]» در عهد وى به قيد نظم درآورده، صلات گران‌مايه يافت؛ چنان‌كه عنصرى شرح آن انعامات در قصيده‌اى ذكر كرده كه مطلعش اين است:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''چهل هزار درم رودكى ز مهتر خويش''|2=''عطا گرفت ز نظم‌آورى به كشور خويش''}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''چهل هزار درم رودكى ز مهتر خويش''|2=''عطا گرفت ز نظم‌آورى به كشور خويش''}}{{پایان شعر}} | ||
#:اول كسى كه شعر | #:اول كسى كه شعر فارسی را مدون ساخته، اوست. در علم موسيقى نيز مهارتى تمام داشت و... گويند كور مادرزاد بود و در هشت سالگى به فكر شعر افتاده، معانى و الفاظ دقيق بر زبان آورد... اين قصيده شورانگيز از اوست:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''بوى جوىِ موليان آيد همى''|2=''ياد يارِ مهربان آيد همى''}} | #:{{ب|''بوى جوىِ موليان آيد همى''|2=''ياد يارِ مهربان آيد همى''}} | ||
#:{{ب|''اى بخارا شاد باش و شاد زى''|2=''مير روزى شادمان آيد همى''}} | #:{{ب|''اى بخارا شاد باش و شاد زى''|2=''مير روزى شادمان آيد همى''}} | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
براى اثر حاضر، فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن و فهارس فنى (نام‌هاى اشخاص، اقوام، قبايل، فرقه‌ها، فرشتگان و موجودات افسانه‌اى و مقدس، نام‌هاى جغرافيايى، نام‌هاى كتب، رسالات، مجموعه‌ها و سوره‌هاى قرآن، فهرست آيات و احاديث و فهرست لغات و تركيب‌هاى خاص) و فهرست اهم منابع در پايان آن فراهم شده است.<ref>ر.ک: همان، ص5-13 و ص301-370</ref> | براى اثر حاضر، فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن و فهارس فنى (نام‌هاى اشخاص، اقوام، قبايل، فرقه‌ها، فرشتگان و موجودات افسانه‌اى و مقدس، نام‌هاى جغرافيايى، نام‌هاى كتب، رسالات، مجموعه‌ها و سوره‌هاى قرآن، فهرست آيات و احاديث و فهرست لغات و تركيب‌هاى خاص) و فهرست اهم منابع در پايان آن فراهم شده است.<ref>ر.ک: همان، ص5-13 و ص301-370</ref> | ||
مصحح براى تصحيح اثر حاضر از تعداد قابل توجهى (25 كتاب) از منابع مهم به زبان | مصحح براى تصحيح اثر حاضر از تعداد قابل توجهى (25 كتاب) از منابع مهم به زبان فارسی، عربى و لاتين بهره برده است.<ref>ر.ک: همان، ص369-370</ref> | ||
مصححان پى‌نوشت‌هاى متعدد و سودمندى نوشته‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص289-299</ref>و در آنها افزون بر توضيحاتى درباره چگونگى تصحيح واژگان و...، گاه به انتقاد از محتواى اطلاعات مطرح‌شده نيز پرداخته‌اند. از جمله در تعليقه بر اين كلام از نويسنده كه: «اسدى طوسى، استاد فردوسى است».<ref>همان، ص19</ref>، چنين آمده است: «اشتباه تاريخى معروف را صاحب تذكره حاضر نيز تكرار كرده است. بر اساس پژوهش‌هاى محققان، اسدى در 465ق (پنجاه سالى پس از وفات فردوسى) درگذشته است و تقريبا محال است استاد فردوسى بوده باشد؛ بنابراین، همه عبارت اين بند، بى‌اساس است».<ref>ر.ک: همان، ص290، پى‌نوشت 15</ref> | مصححان پى‌نوشت‌هاى متعدد و سودمندى نوشته‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص289-299</ref>و در آنها افزون بر توضيحاتى درباره چگونگى تصحيح واژگان و...، گاه به انتقاد از محتواى اطلاعات مطرح‌شده نيز پرداخته‌اند. از جمله در تعليقه بر اين كلام از نويسنده كه: «اسدى طوسى، استاد فردوسى است».<ref>همان، ص19</ref>، چنين آمده است: «اشتباه تاريخى معروف را صاحب تذكره حاضر نيز تكرار كرده است. بر اساس پژوهش‌هاى محققان، اسدى در 465ق (پنجاه سالى پس از وفات فردوسى) درگذشته است و تقريبا محال است استاد فردوسى بوده باشد؛ بنابراین، همه عبارت اين بند، بى‌اساس است».<ref>ر.ک: همان، ص290، پى‌نوشت 15</ref> | ||