۶۱٬۱۸۹
ویرایش
اصم، ابوبکر عبدالرحمان بن کیسان بن جریر اموی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۲۹
، ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۱۸←زندگینامه
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
'''اصم، ابوبکر عبدالرحمان بن کیسان بن جریر اموی'''(متوفی 200 یا 201ق)، متکلم، فقیه و مفسر معتزلى است که وی را جزء شش شاگرد برجسته معمر بن اشعث دانستهاند. از شاگردان او ابن علیه را مىتوان نام برد. وی دارای تألیفات فراوانى بوده که متأسفانه هیچیک از آنها باقى نمانده است. | '''اصم، ابوبکر عبدالرحمان بن کیسان بن جریر اموی'''(متوفی 200 یا 201ق)، متکلم، فقیه و مفسر معتزلى است که وی را جزء شش شاگرد برجسته معمر بن اشعث دانستهاند. از شاگردان او ابن علیه را مىتوان نام برد. وی دارای تألیفات فراوانى بوده که متأسفانه هیچیک از آنها باقى نمانده است. | ||
== | ==تولد== | ||
متأسفانه در منابع، به تولد ایشان اشاره نشده است. | |||
درباره سرگذشت ابن کیسان اطلاعات محدودی در دست است. باآنکه او از چهرههای مشهور و از سرکردگان معتزله بشمار مىرفت، ولى به سبب آراء خاصى که در باب امامت و اعراض داشت، معتزله او را یک معتزلى تمام عیار نمىدانستند و به او به چشم بیگانه نظر مىکردند<ref>ر.ک: جاویدپور، فریبا، ج9، ص265</ref>. | درباره سرگذشت ابن کیسان اطلاعات محدودی در دست است. باآنکه او از چهرههای مشهور و از سرکردگان معتزله بشمار مىرفت، ولى به سبب آراء خاصى که در باب امامت و اعراض داشت، معتزله او را یک معتزلى تمام عیار نمىدانستند و به او به چشم بیگانه نظر مىکردند<ref>ر.ک: جاویدپور، فریبا، ج9، ص265</ref>. | ||
ام در روزگار خود چهرهای شناختهشده بود و مأمون با وی مکاتبه مىکرد، بااینهمه، روزگار را بهسختى مىگذرانید و از تقرب به دربار خلیفه ابا مىکرد و صبر در فقر را پیشه خود ساخته بود. ابوالهذیل علاف هم باآنکه به وی تمایلى نداشت و به او لقب «خَربان» (مُکاری) داده بود، بارها با او به مناظره پرداخت. او همچنین با هشام بن حکم مناظرههایى داشت. اصم را پرهیزگارترین مرد زمان خود خواندهاند. به گفته قاضى عبدالجبار اصم در بصره مسجدی داشت و در آنجا 80 شیخ با او نماز مىگزاردند. از شاگردان او ابن علیه (متوفی 193ق) را مىتوان نام برد. | ام در روزگار خود چهرهای شناختهشده بود و مأمون با وی مکاتبه مىکرد، بااینهمه، روزگار را بهسختى مىگذرانید و از تقرب به دربار خلیفه ابا مىکرد و صبر در فقر را پیشه خود ساخته بود. ابوالهذیل علاف هم باآنکه به وی تمایلى نداشت و به او لقب «خَربان» (مُکاری) داده بود، بارها با او به مناظره پرداخت. او همچنین با هشام بن حکم مناظرههایى داشت. اصم را پرهیزگارترین مرد زمان خود خواندهاند. به گفته قاضى عبدالجبار اصم در بصره مسجدی داشت و در آنجا 80 شیخ با او نماز مىگزاردند. از شاگردان او ابن علیه (متوفی 193ق) را مىتوان نام برد. | ||
اصم، برخلاف جمهور مسلمانان، منکر وجود اعراض بود. از نظر او، تمام عالم از جوهر تشکیل شده است و گرمی و سردی و رنگ و نور نیز عرض نیستند. او درباره قدرت با نظام معتزلی همعقیده بود و میپنداشت خداوند فردی را همراه با قدرت و حیات آفریده و آن فرد حی و قادر است و نمیتوان گفت خداوند قدرت و حیات را در شخص خلق میکند. درباره عجز نیز میگفت: عجز همان عاجز است و چیزی از خارج بر عاجز وارد نمیشود که عجز را در او ایجاد کند، بلکه عجز بهنوعی همان عاجز است و استطاعت جز نفس مستطیع نیست. بعید نیست این دیدگاه هم ناشی از انکار اعراض باشد. برخی معتزلیان روغن را در زیتون و آتش را در چوب، کامن (موجود) میدانستند و از آن به «کمون» تعبیر میکردند، اما اصم میگفت: هیچ شیئی در دنیا در شیئی دیگر کامن نیست. از دیدگاه اصم، انسان همان چیزی است که به چشم دیده میشود، انسان شیئی واحد و جوهری واحد است<ref>ر.ک: اثباتی، اسماعیل، ج1، ص7276</ref>. | اصم، برخلاف جمهور مسلمانان، منکر وجود اعراض بود. از نظر او، تمام عالم از جوهر تشکیل شده است و گرمی و سردی و رنگ و نور نیز عرض نیستند. او درباره قدرت با نظام معتزلی همعقیده بود و میپنداشت خداوند فردی را همراه با قدرت و حیات آفریده و آن فرد حی و قادر است و نمیتوان گفت خداوند قدرت و حیات را در شخص خلق میکند. درباره عجز نیز میگفت: عجز همان عاجز است و چیزی از خارج بر عاجز وارد نمیشود که عجز را در او ایجاد کند، بلکه عجز بهنوعی همان عاجز است و استطاعت جز نفس مستطیع نیست. بعید نیست این دیدگاه هم ناشی از انکار اعراض باشد. برخی معتزلیان روغن را در زیتون و آتش را در چوب، کامن (موجود) میدانستند و از آن به «کمون» تعبیر میکردند، اما اصم میگفت: هیچ شیئی در دنیا در شیئی دیگر کامن نیست. از دیدگاه اصم، انسان همان چیزی است که به چشم دیده میشود، انسان شیئی واحد و جوهری واحد است<ref>ر.ک: اثباتی، اسماعیل، ج1، ص7276</ref>. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم ابواسحاق بصری، معروف به ابن علیه، از شاگردان اصم و در موارد بسیاری با استادش همنظر بوده است. شوکانی و ابن حجر نوشتهاند: مخالفت اصم و ابن علیه با جمهور زیاد است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم ابواسحاق بصری، معروف به ابن علیه، از شاگردان اصم و در موارد بسیاری با استادش همنظر بوده است. شوکانی و ابن حجر نوشتهاند: مخالفت اصم و ابن علیه با جمهور زیاد است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
اصم دارای تألیفات فراوانى بوده که به گفته ملطى تا آن زمان بىسابقه بوده است. متأسفانه هیچیک از آثار وی باقى نمانده است و تنها خلاصهای از آرای او را در عباراتى کوتاه و بهنحو پراکنده در منابع مختلف مىیابیم<ref>ر.ک: جاویدپور، فریبا، ج9، ص265</ref>. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۹: | ||
و... | و... | ||
عبدالجبار معتزلی کتاب تفسیر اصم را ستوده و ابوعلی جبائی در کتاب تفسیرش از اصم یاد کرده است. سیوطی تفسیر اصم را جزو تفاسیر اهل بدعت بشمار آورده و مبارکفوری آن را از مصادیق این روایت نبوی دانسته است که به کسانی که بدون دانش در وادی تفسیر قدم نهادهاند، وعده دوزخ داده است. زرکشی اصم را جزو مفسرانی دانسته است که اقوال تابعین را در تفاسیر خود ذکر کردهاند. به نظر میرسد موضعگیری درباره این کتاب خالی از حب و بغضهای فرقهای نبوده است. این کتاب بهمرور زمان از بین رفته، ولی خضر محمد نبها آرای اصم را که در مفاتيح الغيب رازی، مجمع البيان و دیگر تفاسیر بهجا مانده، گردآوری و با عنوان «تفسير أبيبكر الأصم» چاپ کرده است<ref>ر.ک: | عبدالجبار معتزلی کتاب تفسیر اصم را ستوده و ابوعلی جبائی در کتاب تفسیرش از اصم یاد کرده است. سیوطی تفسیر اصم را جزو تفاسیر اهل بدعت بشمار آورده و مبارکفوری آن را از مصادیق این روایت نبوی دانسته است که به کسانی که بدون دانش در وادی تفسیر قدم نهادهاند، وعده دوزخ داده است. زرکشی اصم را جزو مفسرانی دانسته است که اقوال تابعین را در تفاسیر خود ذکر کردهاند. به نظر میرسد موضعگیری درباره این کتاب خالی از حب و بغضهای فرقهای نبوده است. این کتاب بهمرور زمان از بین رفته، ولی خضر محمد نبها آرای اصم را که در مفاتيح الغيب رازی، مجمع البيان و دیگر تفاسیر بهجا مانده، گردآوری و با عنوان «تفسير أبيبكر الأصم» چاپ کرده است<ref>ر.ک: اثباتی، اسماعیل، ج1، ص7276</ref>. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||