حکیم‌نامه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:NUR13838J1.jpg|بندانگشتی|حکیم‌نامه ]]

{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"

|-

|-

|نام های دیگر کتاب  

«ذيل سير العباد» و اشعار ديگر   

|-

|پدیدآورندگان  

   

[[پورجوادی، نصرالله]] (محقق و مصحح)

|-

|زبان  

|-

|کد کنگره  

|-

|موضوع  

عرفان - متون قديمي تا قرن 14  

|-

|ناشر  

|-

|مکان نشر  

|-

||سال نشر  

|کد اتوماسیون  

|}

</div>

==ساختار==

بخش دوم حاوی ذیل سیرالعباد، مثنوی درباره تبدل صورت‌ها و رباعی‌هاست.  

==گزارش محتوا=

این‌که چرا مؤلف این اثر را اجتماع علامه نامیده است؟ به نظر می‌رسد که نویسنده در اینجا لفظ «اجتماع» را به معنای تألیف یا گردآوری به‌کار برده است. خود مؤلف «جمع آوردن» را به معنای تألیف کردن به کار برده (ص43) و در زمان او این فعل به معنای تألیف یا گردآوری کردن یا نوشتن و «جامع» به معنای گردآورنده یا مؤلف به‌کار رفته است. مراد مؤلف از «علامه» هم ظاهراً خود اوست که در این کتاب از زبان عقل کل سخن می‌گوید و همین‌طور منظور او از حکیم خودش است بنابراین اجتماع علامه تقریباً به همان معنای حکیم‌نامه است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص12-11</ref>.   

   

نفس‌ ناطقه که خود را مستعد سفر روحانی می‌بیند به دنبال راه و وسیله‌ای می‌گردد برای رفتن به این سفر که ناگهان عقل کل که عقل نخستین‌ است‌ به زبان حال به‌ او‌ می‌گوید که تا قابلیت سفر روحانی را پیدا نکند و به امور دنیوی و سخنانی که مردم دون درباره او خواهند گفت بی‌اعتنا نشود، محال است که به مطلوب برسد. در اینجا عقل به حکایت‌ زبان‌ حالی لاک‌پشت و دو بط که در کلیله و دمنه آمده است اشاره می‌کند. بطان برای اینکه لاک‌پشت یا باخه را با خود ببرند، چوبی می‌آورند و از او می‌خواهند که آن را‌ محکم‌ به دندان‌ بگیرد و به سخنان مردمان التفاتی نکند. چون به هوا پرواز می‌کنند، مردم از پایین می‌گویند که «بطان باخه می‌برند‌». ابتدا چیزی نمی‌گوید ولی سرانجام بی‌طاقت می‌شود و می‌گوید: «تا کور شوید». دهان‌ گشودن باخه‌ همان‌ و افتادن او همان<ref>ر.ک: پورجوادی، نصرالله، ص21</ref>.   

دومین مثنوی اوحدالدین رازی نیز که درباره تبدل‌ صورت‌هاست، جنبه فلسفی دارد. اوحدالدین‌ سعی کرده است برای توضیح مفهوم صورت نوعی هر چیز که ذاتی آن است و صورت‌های فرعی که عارض یک‌چیز می‌شود، داستانی خیالی خلق کند. زمان وقوع این داستان هم دی یا دیروز‌ است‌، همان‌طور که زمان حکایت زبان حال ذیل سیر العباد نیز دی بود. شاعر تکه مومی را که صورتی بر آن نقش کرده است به کودکی می‌دهد. کودک موم را می‌گیرد و به‌ خانه‌ می‌برد. او‌ گمان می‌کند که صورتی که در آن موم است صورت نوعی و ذاتی است و شاعر برای این‌که او را‌ از این پندار به درآورد موم را از آن کودک می‌ستاند‌ و آن‌ شکل‌ یا نقش را نابود می‌کند و نقشی دیگر بر آن می‌زند و.... تا اینجا رازی سعی کرده است مسئله فلسفی خود را مطرح کند. موم صورتی دارد و آن صورت از میان می‌رود ولی خود‌ موم‌ از میان نمی‌رود و چون هنوز هم موم هست، پس باید صورت و ماده هر دو در او جمع باشد. ولی چطور ممکن است که یک‌چیز هم دارای صورت باشد و هم نباشد. پاسخ‌ رازی‌ به این مسئله که در دنباله داستان آمده این است که موم فی‌نفسه صورتی دارد که صورت نوعی یا صورت ذاتی است و موم خود قائم به آن صورت است‌ و نمی‌توان‌ آن‌ را از او گرفت. ولی‌ درعین‌حال، موم صورتی فرعی هم به خود می‌گیرد و این صورت فرعی که شکلی خاص است عارضی است و زمانی از بین می‌رود ولی باز شکل‌ دیگری‌ به‌ جان آن می‌نشیند؛ بنابراین، موم هم دارای صورت‌ نوعی‌ یا ذاتی است و هم دارای شکل یعنی صورت عارضی و فرعی و درحالی‌که صورت نوعی دائمی است، صورت عارضی‌ یا‌ فرعی متبدل‌ می‌شود و موم به اشکال مختلف درمی‌آید. مسئله‌ای که رازی مطرح‌ کرده است مسئله فلسفی ساده‌ای است و او ظاهراً با خلق این داستان و طرح مسئله به‌صورت ادبی بیشتر خواسته‌ است‌ تفنن‌ کند<ref>ر.ک: همان، ص30-28</ref>.  

==وضعیت کتاب==

==پانویس ==

==منابع مقاله==