دو سفر نامه حج: تفاوت میان نسخه‌ها

وى با هفت نفر از آشنايان خود كه از طالقان بوده‌اند، به اين سفر رفته و تا آخر نيز با آنان همراه بوده است. تكيه او روى «هشت نفر» بودن، سبب شده تا مصحح نام اين سفرنامه را كه مؤلف عنوانى براى آن نگذاشته، «اين هشت نفر در راه حج» بگذارد. اسامى اين افراد را در صفحات نخست سفرنامه ملاحظه مى‌كنيم.

در جمع، وصف او از پديده‌هايى كه برابر ديدگانش بوده، وصفى خواندنى و همراه با طنز مختصرى است. به‌طور كلى، اتفاق بزرگ و مهمى در اين سفر روى نداده است. شايد تنها استثنا، داستانى است كه براى بخشى از كاروان حجاج در نزديكى مدينه، در وقت خروج از آن، به سمت مكه روى داده است. اين گزارش جالب توجه است؛ به‌خصوص كه همين گزارش به روايت ديگرى در سفرنامه ميرزا على هسته‌اى نيز منعكس شده است. مصحح، آن سفرنامه را كه درست در همين سال نوشته شده، در كتاب «به‌سوى امّ‌القرى» چاپ كرده است. اين دو گزارش مكمّل يكديگر است و مصحح، متن مربوط به ماجراى حمله به كاروان حجاج را در بيرون مدينه از سفرنامه ميرزا على هسته‌اى در پاورقى اينجا آورده است تا دو روايت كامل‌كننده ماجرا باشد.