نجوم به روایت بیرونی
نجوم به روایت بیرونی، تلخیص و بازنویسی ولی قیطرانی از کتاب «التفهيم لأوائل صناعة التنجيم» اثر ابوریحان محمد بن احمد بیرونی، مشهور به ابوریحان بیرونی (362-440ق) است.
| نجوم به روایت بیرونی (تلخیص و بازنویسی کتاب التفهیم لاوائل صناعة التنجیم اثر ابوریحان محمد بن احمد بیرونی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قیطرانی، ولی (نويسنده)
ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد (نويسنده) ایرانی، اکبر (سایر) مختارپور قهرودی، علیرضا (سایر) |
| عنوان‌های دیگر | التفهیم لاوائل صناعة التنجیم. برگزیده |
| ناشر | اهل قلم |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1384ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نجوم اسلامی - ریاضیات - اختر گویی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ق9ن3 32 QB |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب با پیشگفتاری در شرح حال بیرونی، اساتید، آثار و معرفی کتاب حاضر آغاز شده است. مباحث کتاب نیز توسط قیطرانی از پانصد صفحه، در یک‌صد صفحه خلاصه و پس از بازنویسی، در 342 شماره ارائه شده است.
کتاب حاضر گزیده‌ای از «التفهيم» فارسی است که به زبان فارسی معاصر و با رسم‌‌الخط امروزی بازنویسی شده است. باید گفت «التفهيم» به فارسی و هم عربی به قلم ابوریحان بیرونی تألیف شده و همواره از مآخذ دست اول جهت آموختن نجوم و قواعد آن بوده؛ به‌طوری‌که می‌توان از آن به‌عنوان یک کتاب بالینی یاد کرد. متن عربی در اروپا به انگلیسی ترجمه شده، اما متن فارسی نخستین بار به همت استاد همایی تصحیح و با تعلیقات مفصل و مقدمه‌ای مبسوط طی سال‌های 1317-1316ش، به طبع رسیده و از آن زمان تا امروز بارها تجدید چاپ شده است[۱].
آن‌گونه که قیطرانی در پیشگفتار کتاب نوشته، «از ویژگی‌های نثر نسخه فارسی اینکه، بیرونی کوشیده تا توانمندی زبان فارسی را به‌خصوص در بیان اصطلاحات ریاضی و هم فن نجوم نشان دهد. او به‌لحاظ همان «روش تعلیمی»، گنجینه‌ای از لغات و اصطلاحات فن مزبور را به زبان فارسی سره در قالب جملات فصیح و بلیغ و شیرین متداول زمان خویش از برای آیندگان به یادگار گذارده است. افزون بر این در کتاب «التفهيم» لغات یونانی، عبری، عربی، سریانی، سانسکریت و هم پهلوی به‌کار رفته است»[۲]؛ لذا تصیم به تحریر کتاب به زبان امروزین گرفته است که نیاز به آن با مقایسه عبارتی از ابتدای کتاب: «و این یادگاه همچنین کردم مر ریحانه بنت الحسین الخوارزمی را که خواهنده او بود بر طریق پرسیدن و جواب دادن بر رویی که خوب‌تر بود و صورت بستن آن آسان‌تر»، با بازنویسی آن: «باری این اثر به‌یادماندنی را به درخواست ریحانه دختر حسین خوارزمی به شیوه پرسش و پاسخ، که سهل و آسان هم است، تألیف کردم»، آشکار خواهد شد[۳].
پانویس
منابع مقاله
- پیشگفتار و متن کتاب.
- بیرونی، ابوریحان، «التفهيم لأوائل صناعة التنجيم»، با تجدید نظر و تعلیقات و مقدمه استاد جلال‌الدین همایی، تهران، انتشارات بابک، 1362.