مرداوی مقدسی، علی بن سلیمان
علی بن سلیمان مرداوی مقدسی (817-885ق)، فقیه حنبلی، از شاگردان علی بن حسین بن عروه حنبلی و اساتید محمد بن احمد بن محمد بن عبدالقادر بن حسن موصلی و صاحب کتاب «التنقيح المشبع».
| نام | مرداوی مقدسی، علی بن سلیمان |
|---|---|
| نامهای دیگر | علاء الدين أبي الحسن علي بن سليمان بن احمد المرداوي المقدسي السعدي الحنبلي
م‍رداوي، علي بن سليمان م‍رداوي، ابوالحسن علي م‍رداوي، علاء الدين |
| نام پدر | سلیمان |
| متولد | 817ق |
| محل تولد | مردا از شهرهای نابلس در فلسطین |
| رحلت | 885ق |
| اساتید | محمد بن احمد بن محمد بن عبدالقادر بن حسن موصلی |
| برخی آثار | شرح الكوكب المنير المسمی بمختصر التحرير أو المختبر المبتكر شرح المختصر في أصول الفقه
التحبير شرح التحرير في أصول الفقه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE45278AUTHORCODE |
نام و نسب
وی، علی بن سلیمان بن احمد بن محمد مرداوی دمشقی صالحی حنبلی است. علامه علیمی در «المنهج الأحمد في تراجم أصحاب الإمام أحمد»، نسبت «السعدي» را نیز به نام وی افزوده است[۱].
مرداوی ازآن‌رو خوانده شده که اصالتا اهل «مردا»، یکی از شهرهای نابلس در فلسطین می‌باشد[۲]. در کتب تراجم و فقه، وی را با صفت «قاضی» وصف کرده‌اند[۳].
کنیه و لقب
کنیه او «ابوالحسن» و لقبش «علاءالدین» است[۴].
ولادت
وی در سال 817ق، در شهر مردا، به دنیا آمد و در همان جا بزرگ شد[۵].
تحصیلات
وی تحصیلات مقدماتی را در زادگاه خویش فراگرفت و سپس، به شهر خلیل رفت و در زاویه عمر بن نجم‌الدین یعقوب بغدادی مقدسی، معروف به شیخ عمر مجرد (712-795ق)، به فراگیری قرآن پرداخت[۶].
پس از آن، در سال 838ق، به‌منظور تحصیل علوم دینی، به دمشق رفت. شرح‌حال‌نویسان بر این باورند که وی پیش از رفتن به دمشق، به زادگاه خویش مردا رفته و در محضر شهاب احمد بن یوسف مرداوی، فقه را آموخته است[۷]. وی در دمشق، به مدرسه شیخ ابوعمر در صالحیه رفت که مکانی برای حنابله تازه‌وارد به دمشق بود. وی مدت زیادی را در دمشق ماند و از مشایخ آنجا، بهره برد و ملازم بزرگانی همچون تقی بن قندس و شمس السیلی گردید.
اولین سفر حج
در سال 855ق، به سفر حج رفت و در سال 857ق، در مکه، ابوالقاسم نویری را ملاقات نمود[۸]. بدون شک، وی پیش از این سفر، از مشایخی که قبل از این سال وفات یافته‌اند، کسب علم نموده است که از جمله آنها عبارتند از: ناصرالدین دمشقی (متوفی 842ق)، شیخ عبدالرحمن ابوشعر (متوفی 844ق)، زین‌الدین بن طحان (متوفی 845ق) و ابوعبدالله کرکی (متوفی 851ق) که در سال 850ق، به وی اجازه روایت داد[۹]. احتمال اینکه وی قبل از این سفر، از غیر افراد مذکور، مخصوصا از حسن صفدی (متوفی 858ق) و عبدالرحمن طرابلسی (866ق) اخذ روایت کرده باشد نیز وجود دارد[۱۰]. وی در این سفر حج، از علمای مکه، از جمله ابوالقاسم نویری و ابوالفتح مراغی (متوفی 859ق)، کسب فیض نموده است[۱۱].
بازگشت از حج
وی پس از بازگشت از حج، به دمشق رفته و در آنجا، شروع به تألیف کتاب «الإنصاف» نموده و در سال 867ق، از نگارش آن، فارغ شد. پس از آن، این کتاب را به قاهره برده و به قاضی عزالدین کنانی عرضه نمود. او نیز از مرداوی استقبال کرده و وی را اکرام نموده و او را تا زمانی که در قاهره بود، مباشر خود گردانید. وی پس از آن به دمشق بازگشت و کتاب معروفش «التنقيح المشبع» را تألیف نموده و آن را در 873ق، به پایان برد[۱۲].
او در سال 875ق، یا سال قبل از آن، برای بار دوم به حج رفت و مجاور آنجا گشت. در سال 875ق، شاگردش محی‌الدین فاسی، در مکه از او اخذ روایت نمود[۱۳].
سپس به دمشق بازگشته و کتاب «تحرير المنقول وتهذيب الأصول» را تصنیف نموده و در 24 شوال سال 877ق، از کتابت آن فارغ گشت، سپس آن را با کتاب «التحبير شرح التحرير في أصول الفقه» شرح کرد[۱۴].
تقریبا در سال 883ق منصب قضاوت را ترک کرد؛ درحالی‌که مدت زیادی نیابت قضاوت را برعهده داشت و یکی از بزرگ‌ترین نواب قاضی حنابله، برهان‌الدین مفلح گردید[۱۵].
بیماری
وی در اواخر عمر خویش، از دمشق خارج شده و به قصد سکونت در مصر، راهی آنجا گردید، اما در راه، در جب یوسف (ظاهرا همان چاهی که برادران یوسف(ع) او را در آن انداختند) دچار بیماری شده و برای درمان، به دمشق بازگشت و از آن بیماری شفا یافت[۱۶].
وفات
وی در روز جمعه، ششم جمادی‌الاولی سال 885ق، دار فانی را وداع گفت. در مسجد جامعه حنابله به نام «جامع مظفری» بر او نماز خوانده شد و در سفح قاسیون، در زمینی که با مال خود آن را خریداری کرده بود، به خاک سپرده شد[۱۷].
شیوخ
اساتید و شیوخ وی عبارتند از:
- علی بن حسین بن عروه حنبلی (متوفی 837ق)؛
- محمد بن عبدالله بن محمد قیسی دمشقی شافعی (777-842ق)؛
- عبدالرحمن بن سلیمان بن ابی‌الکرم مقدسی حنبلی، معروف به ابوشعر (780-844ق)؛
- عبدالرحمن بن یوسف بن احمد بن طحان صالحی حنبلی (768-845ق)؛
- شهاب‌الدین احمد بن یوسف مرداوی حنبلی (متوفی 850ق)؛
- محمد بن احمد بن معتوق کرکی دمشقی (777-851ق)؛
- حسن بن ابراهیم صفدی حنبلی، معروف به خیاط (متوفی 858ق)؛
- محمد بن ابی‌بکر بن حسین بن عمر مراغی شافعی (775-859ق)؛
- ابوبکر بن ابراهیم بن یوسف بن قندس بعلی (809-861ق)؛
- احمد بن ابراهیم عسقلانی حنبلی، معروف به کنانی (800-876ق)؛
و...[۱۸].
شاگردان
- محمد بن احمد بن محمد بن عبدالقادر بن حسن موصلی (متوفی 872ق)؛
- یوسف بن محمد کفرسبی (متوفی 892ق)؛
- عبدالقادر بن عبداللطیف بن محمد بن احمد حسنی فاسی (842-898ق)؛
- ابوبکر بن محمد عجلونی حنبلی، معروف به ابن بیدق (متوفی 899ق)؛
و...[۱۹].
آثار
الف)- در فقه:
- الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف؛
- التنقيح المشبع في تحرير أحكام المقنع؛
- تصحيح الفروع؛
- مختصر الفروع؛
- اختصار الإنصاف؛
- التنقيح في شرح أنصاف التصحيح؛
و... ب)- در اصول فقه:
- التحبير شرح التحرير؛
- شرح مختصر الطوفي؛
و... ج)- در مواعظ و ادبیات:
- الكنوز - أو الحصون - المعدة الواقية من كل شدة؛
- الأدعية المطلقة المأثورة؛
- المنهل العذب الغزير في مولد الهادي البشير؛
و...[۲۰].
پانویس
- ↑ ر.ک: عبدالرحمن بن عبدالله جبرین، عوض بن محمد قرنی و احمد بن محمد سراح، ج1، ص30
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص31
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص32
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص33
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص34
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص34-35
- ↑ ر.ک: همان، ص35
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص36
- ↑ ر.ک: همان، ص36-37
- ↑ ر.ک: همان، ص48-57
- ↑ ر.ک: همان، ص61-68
- ↑ ر.ک: همان، ص78-83
منابع مقاله
عبدالرحمن بن عبدالله جبرین، عوض بن محمد قرنی و احمد بن محمد سراح، «المقدمة االدراسية» از کتاب «التحبير شرح التحرير في أصول الفقه الحنبلي»، اثر علی بن سلیمان مرداوی مقدسی، با تحقیق عبدالرحمن بن عبدالله جبرین، عوض بن محمد قرنی و احمد بن محمد سراح، ریاض، مكتبة الرشد للنشر والتوزيع، 1421ق/2000م.