مناقب الإمام الشافعي و طبقات أصحابه
مناقب الإمام الشافعي و طبقات أصحابه من تاريخ الإسلام للحافظ أبي‌عبدالله الذهبي، اثر ابوبكر احمد بن محمد بن عمر، معروف به ابن قاضى شهبه (779-851ق)، بخشى از كتاب «تاريخ الإسلام» ذهبى است كه در آن، ضمن اشاره به مناقب امام شافعى، به شرح حال طبقات اصحاب وى و علماى شافعيه پرداخته شده است[۱]
| مناقب الإمام الشافعي و طبقات أصحابه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد (نویسنده) حرفوش، عبدالعزیز فیاض (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب مناقب الإمام الشافعي و طبقات أصحابه من تاریخ الإسلام للحافظ ابي عبدالله الذهبي |
| ناشر | دار البشائر |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1424 ق یا 2003 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شافعی، محمد بن ادریس، ۱۵۰ - ۲۰۴ق. - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 150/5 /الف2م8* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب به زبان عربى نوشته شده و تحقيق آن را عبدالعزيز فياض حرفوش به عهده داشته است.
ساختار
كتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در دو بخش تنظيم شده و ترتيب شرح حال‌هاى مذكور در كتاب، بر اساس سال وفات افراد صورت گرفته است.
نویسنده در هر مورد، ابتدا به نام و كنيه و القاب اشخاص اشاره نموده و در ادامه، ضمن ذكر نام كتب، اساتيد و شاگردان، به ذكر مناقب و حالالت روحى افراد پرداخته است.
وى در تدوين اين كتاب، از آثار و تصيفات فراوانى كه پيرامون مناقب امام شافعى نوشته شده، بهره برده است كه مهم‌ترين آنها عبارتند از «مناقب الشافعي» بيهقى[۲]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا به كتبى كه پيش از اثر حاضر پيرامون مناقب شافعى نوشته شده اشاره گرديده و سپس، ضمن شرح حال مختصرى از امام شافعى، به بيان اهميت كتاب و اقدامات تحقيقى صورت‌گرفته در آن، پرداخته شده است[۳]
اثر حاضر، در واقع، كتابى است مختصر كه بسيارى از مطالب و معلوماتى را كه ذهبى، در «تاريخ الإسلام» خود پيرامون امام شافعى و بزرگان، اعيان و علماى شافعى در مصر، شام، خراسان و حجاز آورده است، در بر دارد[۴]
در قسمت اول كتاب، به بيان مناقب و زندگى‌نامه مفصلى از امام شافعى پرداخته شده و اطلاعات فراونى پيرامون وى، ارائه گرديده است كه عبارتند از: نسب شافعى؛ نحوه تعليم و تعلم وى؛ سفر او به مصر؛ آشنايى او با احاديث نبوى؛ فضايل او؛ آشنايى او با علم طب؛ ستايش علما از فقه شافعى؛ اصحاب شافعى و پيروى آنان از كتب شافعى؛ فصاحت و شعر شافعى؛ شهادت علماى مصر به علم و دانش او؛ ترغيب و تشويقات او به علم؛ شناخت و آگاهى او نسبت به حديث و سنت؛ اجتهاد وى در فقه و حسن استنباطات او؛ آگاهى او به لغت و اشعار عرب؛ اقوال و حكم او و سرانجام زمان وفات و محل تدفين وى[۵]
در قسمت دوم، به طبقات اصحاب شافعى پرداخته شده است. نویسنده در اين قسمت، به گردآورى 728 شرح حال مهم و ارزشمند از علما و فقهاى شافعى پرداخته است. شرح حال‌هاى مذكور در اين قسمت، از سال 211ق، با شرح حال عبدالحميد بن وليد بن مغيره اشجعى[۶]، آغاز و تا سال 530ق، با شرح حال ملك‌داد بن على بن الياس قزوينى[۷] پايان يافته است.
از ديگر افراد مذكور در كتاب، مى‌توان از افراد زير نام برد: ابوعبدالله احمد بن نصر بن زياد قرشى نيشابورى[۸]؛ حسن بن محمد بن صباح[۹]؛ ربيع بن سليمان بن عبدالجبار بن كامل[۱۰]؛ احمد بن شعيب بن على بن سنان بن بحر ابوعبدالرحمن[۱۱]؛ محمد بن مفضل بن سلمة بن عاصم ابوطيب[۱۲] و...
وضعيت كتاب
فهارس كتاب، در انتهاى آن آمده است كه عبارتند از: فهرست آيات؛ روايات؛ اعلام كتاب؛ اماكن؛ اسماء قبايل و امم؛ اشعار و اسامى كتب مذكور در متن.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع[۱۳]، به توضيح و تشريح برخى از كلمات و عبارات متن پرداخته شده است[۱۴]
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. رفيعى، على، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامى»، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى و همكاران (چاپ دوم)، تهران، 1377، ج4، ص443.