منابع معرفت
منابع معرفت، اثر محمد حسینزاده (معاصر)، پژوهشگر و عالم دینی فعال در حوزه معرفتشناسی (فلسفه اسلامی) است. این کتاب به کاوش عمیق و جامع در منابع شناخت انسان میپردازد و بهتفصیل ابعاد مختلف حسهای ظاهری و باطنی، معرفت حضوری (شهودی)، عقل و دلیل نقلی را از منظر معرفتشناسی اسلامی بررسی میکند.
| منابع معرفت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسینزاده، محمد (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره). انتشارات |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1394ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-411-913-2 |
| موضوع | شناخت (فلسفه اسلامی) - شناخت - فلسفه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح54 م9 55 BBR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
این اثر به دلایل متعددی ارزشمند است:
- این کتاب بهعنوان "اثر ارزشمندی" در قلمرو معرفتشناسی اسلامی شناخته شده است.
- پژوهش در حوزه معرفتشناسی در فلسفه اسلامی "بنیادیترین، پیشروترین و اثرگذارترین" قلمرو محسوب میشود که مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی به هدایت آن میپردازد.
- این اثر به تبیین دقیق جایگاه ادراک حسی در دانشهای گوناگون و نقد و بررسی دیدگاههای مختلف در این زمینه میپردازد و شناخت انسان از خود و جهان را ارتقا میبخشد.
سبک نگارش
- جامعیت و طبقهبندی: نویسنده رویکردی جامع در طبقهبندی منابع و رویکردهای معرفتشناسی دارد و مباحث را بهصورت منظم دستهبندی میکند.
- تحلیل عمیق: مباحث با جزئیات فراوان و از زوایای مختلف فلسفی و روانشناختی مورد تحلیل قرار میگیرند.
- استناد به منابع: کتاب از منابع و دیدگاههای متعددی از جمله فیلسوفان مسلمان بهره میبرد و به نقد و بررسی آنها میپردازد.
- منطقی و مستدل: بحثها بر اساس استدلالهای محکم و منطقی پیش میروند و به مسائل پیچیده معرفتشناختی پاسخ میدهند.
- وضوح و دقت: باوجود عمق مباحث، تلاش شده تا مطالب بهوضوح و با زبانی دقیق ارائه شوند.
ساختار و محتوا
کتاب، شامل چهار بخش اصلی با هشت فصل است. بخش اول (حواس ظاهری و باطنی از نگاه معرفتشناسی): فصل اول (حواس ظاهری؛ چیستی، ویژگیها و اعتبار): این فصل به جایگاه ادراک حسی در علوم مختلف، تمایز احساس از ادراک حسی و تعریف دقیق ادراک حسی میپردازد. نویسنده به شمار حواس ظاهری و معرفتبخش بودن آنها و ویژگیهایشان (مانند شناخت ظواهر اشیا و وابستگی به تماس) میپردازد. همچنین، نقش حواس ظاهری در تشکیل مفاهیم و قضایا و نحوهی بازنمایی مفاهیم حسی از واقعیت خارجی، از جمله نظریههای اضافه، شبحگرایی معتدل و افراطی و عینیتگرایی را تحلیل میکند. بخش پایانی به اعتبار ادراک حسی، دلایل خطاناپذیری حواس ظاهری و خاستگاه خطا در گزارههای حسی اختصاص دارد[۱]. فصل دوم (حواس باطنی؛ گونهها، ویژگیها و کارکردها): این فصل به معرفی و طبقهبندی حسهای باطنی، شامل حس مشترک، خیال، واهمه، حافظه و متصرفه میپردازد و کارکردها و قلمرو هریک از آنها را تبیین میکند. نویسنده به بررسی ارتباط میان حواس باطنی، بهویژه همکاری متصرفه با عقل و وهم و پیوند متخیله با حافظه میپردازد. مباحثی همچون جایگاه صور خیالی، خطاپذیری ادراکات خیالی، حضوری یا حصولی بودن آنها و همچنین ماهیت و کارکردهای حافظه و عدم خطاپذیری آن از منظر روانشناسی و معرفتشناسی مورد توجه قرار میگیرد[۲].
بخش دوم (شهود یا معرفت حضوری از نگاه معرفتشناسی): فصل سوم (علم حضوری؛ پیشینه، حقیقت و ملاک تحقق): این فصل، به بررسی علم حضوری بهعنوان یکی از مهمترین راههای معرفت میپردازد. نویسنده پیشینه این نوع معرفت را در فلسفه اسلامی کاوش کرده و چگونگی ورود شهود به آن را تبیین میکند. دیدگاههای متفکران برجستهای مانند فارابی، ابن سینا و شیخ اشراق درباره علم حضوری بهتفصیل بررسی و نوآوری هریک در این زمینه مشخص میشود. همچنین، تعریف علم حضوری و ملاکهای تحقق آن از جمله اتحاد عالم و معلوم و تجرد مدرِک و مُدرَک بررسی میشود[۳].
فصل چهارم (علم حضوری؛ ویژگیها و گستره): در این فصل، ویژگیهای منحصربهفرد علم حضوری مانند عدم اتصاف به صدق و کذب، خطاناپذیری، عدم نیاز به واسطه، عینیت عالم و معلوم و اتحاد وجودی مورد بحث قرار میگیرد. همچنین، گستره علم حضوری، اقسام آن (مانند همگانی و غیر همگانی، آگاهانه و ناآگاهانه بودن) و ارتباط آن با مکاشفات عرفانی تبیین میشود[۴].
فصل پنجم (خطاپذیری شهود؛ نقضها و پاسخها): این فصل، به بررسی انتقادات و شبهات مطرحشده درباره خطاپذیری شهود در معرفت حضوری اختصاص دارد و به ارائه پاسخهای مستدل به این نقضها میپردازد[۵].
بخش سوم (عقل از نگاه معرفتشناسی): فصل ششم (عقل؛ چیستی، اقسام و ویژگیها): این فصل به تعریف عقل، انواع مختلف آن (مانند عقل نظری و عملی) و ویژگیهای بنیادین آن از منظر معرفتشناسی میپردازد[۶]. فصل هفتم (عقل نظری؛ کارکردها و گزارههای پیشین): در این فصل، کارکردها و وظایف عقل نظری مورد بررسی قرار میگیرد و نقش آن در شکلگیری و اعتبار گزارههای پیشین (مانند بدیهیات عقلی) تبیین میشود[۷].
بخش چهارم (دلیل نقلی یا گواهی از نگاه معرفتشناسی): فصل هشتم (دلیل نقلی؛ اقسام، انتقال دهندگی یا تولید و اعتبار): این فصل، به تعریف دلیل نقلی، تبیین اقسام آن (مانند قرآن، سنت، اجماع و عقل) و نقش آن در انتقال یا تولید معرفت میپردازد. همچنین، شرایط اعتبار دلیل نقلی و جایگاه آن در معرفتشناسی بررسی و نقد میشود[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.