معین الفقرا، احمد بن محمود
اَحْمَدِ بْنِ مَحْمود (یا محمد)، معروف به ملازاده و معین‌الفقرا ، از نویسندگان سدۀ ۸ و ۹ق و صاحب تاریخ ملازاده.
| احمد بن محمود (یا محمد) ملازاده | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | احمد بن محمود (یا محمد)؛ |
| نام‌های دیگر | احمد بن محمود (یا محمد) ملازاده بخاری؛ |
| لقب | معین‌الفقرا؛ |
| تخلص | ملازاده؛ |
| نسب | بخاری؛ |
| نام پدر | محمود (یا محمد)؛ |
| رحلت | پس از ۸۱۴ق؛ |
| خویشاوندان | رکن‌الدین عبدالرحیم بن احمد شارستانی، جمال‌الدین محمد بن عبدالرحیم شارستانی؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | حنفی (طریقت نقشبندیه)؛ |
| پیشه | نویسنده؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | نویسنده؛ |
| مشایخ | |
| برخی آثار | 1- تاریخ ملازاده؛ |
خانوادۀ مادری
آگاهی ما دربارۀ خانواده و زندگانی احمد اندک و منحصر به اطلاعات پراکنده‌ای است که خود او در تاریخ ملازاده به دست می‌دهد. از گفته‌های او در معرفی مزار رکن‌الدین عبدالرحیم بن احمد شارستانی جد مادری و جمال‌الدین محمد بن عبدالرحیم شارستانی دایی خود، چنین برمی‌آید که خانوادۀ مادری وی اهل فضل و عرفان بودند.
طریقت نقشبندیه
او همچنین دربارۀ خواجه پارسا محمد بن حافظ بخاری (د ۸۲۲ق/ ۱۴۱۹م) از مشایخ طریقت نقشبندیۀ معاصر خود به گونه‌ای سخن رانده که گویی مرید وی بوده است و لقب معین‌الفقرا نیز بر صوفی بودن او دلالت دارد.
آثار
1-تاریخ ملازاده،
تنها اثری است که از او برجا مانده است. این کتاب دربارۀ مزارهای مشاهیر و صوفیانی است که تا نیمۀ اول سدۀ ۹ق/ ۱۵م در بخارا مدفون شده‌اند.
معرفی مزارات البته به گونه‌ای پراکنده در برخی از کتاب‌های پیشین، به‌ویژه تاریخ شهرها مانند تاریخ بیهق و تاریخ قم، دیده می‌شود، ولی بعدها در شناسایی مزارات کتاب‌هایی مستقل چون شدّالازار، تاریخ ملازاده، مزارات کرمان و جز آن‌ها تألیف گردید.
تاریخ ملازاده در عین اختصار، از مهم‌ترین مآخذی است که در وصف مقابر نخبگان بخارا و نیز شرح احوال رجال این شهر به دست ما رسیده است. امتیاز دیگر آن این است که مؤلف از مآخذی مانند تاریخ بخارای ابوعبدالله محمد بن احمد بخاری ورّاق (د ۴۱۲ق/ ۱۰۲۱م) سود جسته که تاکنون به دست ما نرسیده است. تاریخ تألیف کتاب را اندکی پس از ۸۱۴ق دانسته‌اند؛ زیرا آخرین شخصیتی‌که مؤلف در اثر خود از او یاد کرده، بابا مبارک چهارطاقی است که در ۸۱۴ق درگذشته است.
در این کتاب ۱۶۰ تن از علما، فقها، مشایخ صوفیه، سلاطین و قضات بخارا که مزارشان در این شهر، یا اطراف آن بوده، شناسانده شده‌اند. نثر کتاب بسیار ساده، روان و تا اندازه‌ای متأثر از سبک و روش‌ترجمه و تلخیص تاریخ بخارای نرشخی است که در برخی موارد مؤلف از این مأخذ سود برده است.
از تاریخ ملازاده چندین نسخه موجود است. فراوانی نسخه‌های کتاب نشانۀ اهمیت این اثر در آسیای میانه است.
این کتاب نخستین‌بار در ۱۳۲۲ق به کوشش ملاسلطان بن ملا صابر بخاری به ضمیمۀ ترجمه و تلخیص تاریخ بخارای نرشخی در بخارا و سپس در ۱۳۲۸ق، خلاصه‌ای از آن به ضمیمۀ تحفة الزائرین اثر ناصرالدین حنفی بخاری در همان شهر به چاپ سنگی رسید و در ۱۳۳۹ش نیز در تهران به کوشش احمد گلچین معانی چاپ شده است[۱].
پانویس
- ↑ میرانصاری، علی، ج7، ص9
منابع مقاله
میرانصاری، علی، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.