معترك الأقران في إعجاز القرآن
معترك الاقران في اعجاز القرآن، تأليف ابوبكر جلال‌الدين عبدالرحمن سيوطى از بزرگ‌ترين قرآن‌شناسان و دانشمندان در علوم اسلامى و صاحب كتاب مشهور «الاتقان» مى‌باشد.
| معترک الاقران فی اعجاز القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نویسنده) بجاوی، علی محمد (محقق) |
| ناشر | دار الفکر العربي |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - اعجاز - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 86 /س9م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
وى در قاهره به سال 849 هجرى به دنيا آمد.در كودكى قرآن را حفظ كرد و در هفده سالگى اجازۀ تدريس يافت.او براى تحصيل علم به شام، حجاز، يمن، هند و آفريقا سفر كرد.به گفتۀ خودش در هفت علم تفسير، حديث، فقه، نحو، معانى، بديع و بيان تبحّر دارد.وى در 27 سالگى اجازۀ إفتا يافت.كثرت تأليفات او رشك برخى را برانگيخت و تهمت‌ها به او زدند. او مردى پاکدامن، بخشنده و منيع الطبع بود.سرانجام در قاهره به سال 911 هجرى دار فانى را وداع گفت.
كتاب «معترك الاقران» که يكى از مهمترين تصنيفات سيوطى است، حاوى مطالب و آراء فراوانى در زمينۀ اعجازشناسى و اعجاز قرآن است.سيوطى در «معترك الاقران» تمامى وجوه اعجاز قرآنى را-به‌جز نظريه صرفه-درست مى‌داند و مهمترين جنبۀ اعجازى آن را بلاغت قرآنى مى‌شمارد.
سيوطى هرگاه وجهى از وجوه اعجاز قرآن را در اين كتاب ذكر مى‌كند، نام كسانى را كه دربارۀ آن وجه آثارى نگاشته‌اند و نيز نام کتاب‌هايى كه دراين‌باره نوشته شده است را يادآور مى‌شود.
خوانندۀ كتاب بدين‌ترتيب درمى‌يابد كه سيوطى هرنوشته‌اى را كه دربارۀ وجوه اعجاز نگاشته شده خوانده و از آنها در تأليف كتاب ارزشمند خود بهره جسته است.
سيوطى در وجه سى و پنجم از وجوه اعجاز قرآن از الفاظ مشترك قرآن بحث مى‌كند و اين وجه را از بزرگ‌ترين وجوه اعجاز قرآن مى‌شمارد.وى در اين وجه الفاظى از قرآن كريم را بر حسب حروف هجاء فراهم آورده، تفسير كرده، معانى مختلف را بطور كامل جمع‌آورى كرده و مشكلات آن را برطرف نموده است و در اين مسير به كتب تفسير و حديث و لغت و غيره مراجعه كرده است.
خود همين باب گواهى صادق بر تلاش فراوان مؤلف در بررسى وجوه اعجاز مى‌باشد، چرا كه او تنها به تفسير لغوى مفردات قرآن بسنده نكرده بلكه آياتى را كه حاوى اين واژگان مشترك است به نحوى تفسير كرده كه معالم آن آشكار و مشكلات آن زائل شود.
ويژگى
كتاب كه اثرى بسيار ارزشمند در بيان وجوه اعجاز مى‌باشد از اين ويژگى برخوردار است كه مى‌تواند در اين زمينه مرجعى مهم كه به تمام جوانب موضوع پرداخته-به حساب آيد و خواننده را از مراجعه به بسيارى از كتب ديگر بى‌نياز سازد.
ساختار
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى است كه در آن به موضوعاتى چون:اعجاز القرآن، اعجاز نظمه، بم يعلم اعجاز القرآن؟، تنزيه القرآن عن الشعر، فائدة ذكر وجوه الاعجاز و غيره پرداخته شده است.
پس از مقدمه مؤلف به بررسى وجوه اعجاز قرآن پرداخته و 35 وجه از وجوه قرآن را مورد بررسى قرار داده است.مهمترين وجه از وجوه اعجاز به نظر مؤلف، الفاظ مشترك قرآن كريم است كه مؤلف بيش از دو جلد از 3 جلد اين اثر را به بررسى اين وجه اختصاص داده است. سيوطى در اين وجه، واژگان مشترك قرآن را به ترتيب حروف هجا يادآور شده است.
نسخه‌شناسى
«معترك الاقران» در سه جلد با قطع وزيرى و جلد گالينگور، جلد اول بالغ بر 643 صفحه به اضافه 17 صفحه مقدمه محقق، جلد دوم 688 صفحه و جلد سوم 747 صفحه توسط «دار الفكر العربى» مصر منتشر شده است.تاريخ انتشار و نيز نوبت چاپ نامعلوم است.اما تاريخ اتمام كار محقق در پايان جلد سوم، ذى حجه سال 1392 هجرى ذكر شده است.كتاب توسط على محمد البجاوى مورد تحقيق و پژوهش قرار گرفته و وى ضمن نگاشتن مقدمه‌اى بر اين كتاب، به استخراج آيات، اعلام، اسامى كتب و غيره پرداخته است.
در پايان فهرست موضوعى كتاب، فهرست معجم الفاظ قرآنى، فهرست اشعار و فهرست أهمّ مراجع مؤلف و نيز فهرست منابع مورد مراجعه محقق به همراه جدولى از تصحيحات در اختيار خواننده قرار داده شده است.
منابع مقاله
- بهاءالدين خرمشاهى، دانشنامه قرآن كريم، ج 2، ص 1284 و 2100
- مقدمه محقق كتاب
- متن كتاب