مختصر در علم تشریح
مختصر در علم تشریح، اثر ابوالمجد بیضاوی، درس‌نامه‌ای است در کالبدشناسی پزشکی کهن که با تصحیح و تحقیق سید حسین رضوی برقعی و مقدمه مهدی محقق به چاپ رسیده است.
| مختصر در علم تشريح: درسنامه کالبد شناسي پزشکي کهن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بیضاوی، ابوالمجد (نویسنده) رضوي برقعي، حسين (محقق) |
| ناشر | مؤسسه مطالعات اسلامي دانشگاه تهران - دانشگاه مک گيل |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1387ش. |
| چاپ | يکم |
| شابک | 978-964-5552-39-6 |
| موضوع | کالبد شناسي انسان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | /الف2م3 / 21 QM |
مؤلف در مقدمه و متن کتاب، نام‌گذاری دقیقی به دست نداده است. بیشتر فهرست‌نویسان و تاریخ‌نگاران پزشکی، این کتاب را «تشریح» نام‌گذاری کرده‌اند[۱].
از برخی قرائن می‌توان حدس زد که بیضاوی به کتاب «تشریح بدن انسان»، تألیف منصور بن محمد بن احمد شیرازی - پزشک پارسی‌نگاشت سده هشتم هجری - دسترسی داشته که برخی جملات مقدمه، مؤید آن است[۲].
مصحح در مقدمه، به مقایسه میان اثر حاضر با کتاب شیرازی پرداخته و به برخی از ویژگی‌های این دو کتاب، اشاره کرده است. از جمله آنکه وی معتقد است نثر شیرازی، زنده است و آیینه‌ای از اندیشه‌ها و آزمودگی‌های اوست که نشان می‌دهد نقادانه، متون پیشین را بازخوانی می‌کرده و راهی نو در ارائه متنی کالبدشناختانه به دست مردمان هم‌روزگار و پس از آن، داده است. علاوه بر این، کتاب شیرازی، آمیزه‌ای از نظم و نثر است که به تازگی و تنوع متن می‌افزاید که گاه حدیثی قدسی یا نبوی چاشنی آن شده است؛ درحالی‌که کتاب بیضاوی، آشکارا از این ویژگی‌ها تهی است. وی «تشریح بدن انسان» را در هم‌سنجی با اثر حاضر، کتابی کاربردی - بالینی توصیف کرده و معتقد است شیرازی بیشتر می‌داند که دانشجویان و پزشکان، به چه چیزی بیشتر نیاز دارند و واژه‌ها در دستان او، ابزار فضل‌فروشی نیست؛ زیرا وی با کمترین واژگان، روشن‌ترین تصویر معنایی را در ذهن مخاطبانش، نقش می‌کند. اما از نظر حجم واژگانی، تألیف بیضاوی بر شیرازی، برتری دارد که می‌توان نسبت حدود دو برابر را برای آن در نظر گرفت[۳].
برخی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب حاضر را می‌توان در امور زیر خلاصه نمود:
- بیضاوی نزدیک به هشتاد درصد کتاب خود را به تشریح اندام‌های مفرده (کتاب اول در شش باب و پانزده فصل) و بیست درصد را به اندام‌های مرکبه (کتاب دوم در هفده باب) اختصاص داده است.
- در بخش اعصاب، بیضاوی مفصلا زوج یکم مغزی را شناسانیده و کارکرد آن را یادآور گردیده، اما زوج‌های دیگر، به‌اختصار فروگذاشته شده است.
- کتاب از بخش رویان‌شناسی تهی است که در آغاز و پایان تشریح بدن انسان، به تکامل جنین اشاره دارد[۴].
دکتر محقق در مقدمه به اهمیت علم پزشکی و سیر تألیف در آن اشاره دارد.
فهرست محتوا در آغاز و منابع و نمایه آیات، اقوال عربی، افراد، جای‌ها، کتاب‌ها و اصطلاحات کالبدشناسی در پایان کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه مصحح.