قدسی مشهدی، ح‍اج محمدجان
حاجی محمدجان قدسی مشهدی، (احتمالا 990- 1056ق) از شعرای مضمون‌یاب قرن یازدهم هجری و از پیشگامان چیره‌دست طرز تازه‌ای است که بعدها به سبک هندی معروف گردید.
| قدسی مشهدی، ح‍اج محمدجان | |
|---|---|
 | |
| ولادت | احتمالا 990ق |
| محل تولد | مشهد |
| رحلت | اواخر ربیع الاول 1056ق |
| اطلاعات علمی | |
| سبک نوشتاری | سبک هندی |
| برخی آثار | دیوان حاجی محمدجان قدسی مشهدی |
ولادت
قدسی، زاده مشهد است ولی تاریخ تولد او مشخص نیست. به احتمال می‌توان سال 990ق یا یکی دو سال قبل از آن را پذیرفت[۱].
شرح حال
مؤلف «عرفات العاشقین» وی را به سال 1024ق کدخدای بقّالان مشهد نوشته است.
در «تذکره میخانه» می‌خوانیم که به حج رفته و در سال 1028ق ساکن مشهد بوده است. قدسی خود اشاره می‌کند که پس از بازگشت از مکه، به مدت سی‌ودو سال، سفری نکرده است[۲]. او بعدها در‌حالی‌که بیش از پنجاه از عمرش می‌گذشته، راه هند را در پیش می‌گیرد. عزیمت او در سال 1041ق صورت گرفته و در هشتم ربیع‌الثانی 1042ق، به درگاه شاهجهان باریاب شده و در ازای قصیده‌ای که به عرض رسانده، دو هزار روپیه صله دریافت داشته است.
به سال 1043ق در فتح دولت‌آباد دکن، ظاهرا در التزارم رکاب شاه بوده است و در اواخر همان سال، به همراه شاهجهان به کشمیر رفته و مثنویی زیبا در توصیف آن دیار سروده است[۳].
ظاهرا بیشتر اوقات شاعر در هند، به سرودن ظفرنامه می‌گذشته است[۴].
اگرچه قدسی در غربت به برکت صله‌های هنگفت و «روزیانه کرامند» زندگی آسوده‌ای داشته، اما به شهادت اشعارش، هیچ‌گاه وطن را از یاد نبرده است و از این حیث، می‌توان او را نقطه مقابل کلیم همدانی به‌شمار آورد. اندوه دوری از خراسان در شعر قدسی موج می‌زند:
| به فردوسم مبر گو قسمت از طوس | من و حرمان طوس، افسوس افسوس | |
| ... | ||
| خدا داند که از هر جستجویی | بجز مشهد ندارم آرزویی [۵] |
وفات
وفات قدسی به احتمال زیاد در اواخر ربیع الاول 1056ق اتفاق افتاده است، زیرا به نوشته گلچین معانی، با استناد به «پادشاه‌نامه» و «شاهجهان‌نامه»، شاهجهان در هجدهم صفر آن سال از لاهور عازم کابل شده و شاعر که در التزام رکاب بوده، به سبب بیماری در لاهور مانده است. خبر فوت او به نوشته این دو تاریخ، در اول و یا هشتم ربیع الثانی به سمع شاهجهان که رو به پیشاور می‌رفته، رسیده است[۶].
آثار
دیوان اشعار او با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان منتشر شده است.
پانویس
منابع مقاله
قدسی مشهدی، حاجی محمدجان، «دیوان حاجی محمدجان قدسی مشهدی»، تصحیح محمد قهرمان، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، 1375ش.