فرهنگ اجتماعی عصر مولانا
فرهنگ اجتماعی عصر مولانا تألیف محبوبه مباشری؛ این کتاب، با تحقیق گسترده و جامع کوشیده است سنت‌ها، آداب، عقاید، عادات، مصطلحات، رسوم، و ضرب‌المثل‌هایی که نشان دهندۀ اوضاع، احوال و واقعیات روزگار عصر مولاناست از خلال اشعار دیوان شمس و دیگر آثار مولانا استخراج کرده و در چند باب به ترتیب الفبا مرتب نماید. روش کار در این فرهنگ بدین گونه است که ابتدا بیت و یا ابیاتی از غزلیات که در آن‌ها به سنّت یا حادثه و واقعه‌ای تاریخی و اجتماعی اشاره‌ای رفته؛ مجموعاً تحت یک عنوان خاص ذکر شده است و پس از بیان توضیحات لازم دربارۀ آن سنّت یا حادثه، شواهد مثالی در همان مورد از مثنوی و دیگر آثار منظوم و منثور مولانا، شمس تبریزی، سلطان ولد و یا بها،ولد نقل شده است. همچنین گاه در جهت تأیید آن موارد از دیگر شاعران معاصر مولانا، چون سعدی و سیف‌الدّین فرغانی و در پاره‌ای موارد از شعرای نزدیک به عصر مولانا - که وی تحت تأثیر افکار و عقاید آنان بوده - چون عطار و سنایی شواهدی ذکر شده است.
| فرهنگ اجتماعی عصر مولانا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مباشری، محبوبه (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران(سروش) |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1389 |
| چاپ | اول |
| موضوع | مولوی، جلال‌الدین محمدبن محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق . شمس تبریزی-- فهرست مطا‌لب,فرهنگ عا‌مه-- ایران-- قرن ۷ق. -- جنبه‌ها‌ی جا‌معه‌شنا‌ختی,ایران -- آداب و رسوم و زندگی اجتماعی -- قرن ۷ ق |
| کد کنگره | PIR۵۲۹۷/م۲،ف۴ |
نگارنده یادآور شده که روش وی در این کتاب اتخاذ موضعی توصیفی است نه معیاری. یعنی هدف این نبوده که اصول و معیارهایی برای شناخت اوضاع و شرایط اجتماعی انتخاب و تبلیغ شود که آنان را بتوان برای شناخت شرایط و اوضاع اجتماعی هر دوره و در هر اثر ادبی به کار گرفت. به عبارت دیگر در این کتاب به توصیف شرایط و مناسبات و واقعیات اجتماعی قرن هفتم از خلال اشعار غزلیات دیوان شمس پرداخته شده و غرض به دست دادن معیاری که ملاک و میزانی جهت تعیین ارزش پسندیده و مطلوب یا نامطلوب آن اوضاع باشد، نیست.
این پژوهش، یک مقدمه و پنج بخش دارد.
در مقدمه، دربارۀ هنر و ارتباط آن با جامعه به عنوان خاستگاه واقعی آن، ارتباط شعر با تاریخ و جامعه‌شناسی، سخن می‌گوید و سرانجام انگیزۀ خود را از نتخاب دیوان کییر برای انجام اين تحقیق توضیح می‌دهد.
بخش اول، تحت عنوان اعتقادات، شامل موضوعاتی چون آداب و اصطلاحات فقهی و مذهبی؛ اندیشه‌ها، عقاید و فرقه‌های مذهبی؛ تصوف، صوفیان، آداب پوشش؛ باورها و عقاید عامّه؛ پيامبران و بعضی اشارات و اعتقادات در باب آن‌هاست.
در بخش دوم، با عنوان فرهنگ عامّه؛ آداب، رسوم و سنّت‌های اجتماعی؛ بیماری‌ها، داروها، شیوۀ درمان و طب رایج؛ اصطلاحات اداری و حکومتی؛ پوشاک، خوراک، مشاغل و ابزار آن؛ و... مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش سوم، شامل موضوعات پراکنده‌ای است؛ مانند انواع پرندگان، حیوانات؛ انواع درخت، گل، گیاه؛ زر، سیم؛ سنگ‌ها، احجار کریمه؛ ابزار و وسایل جنگی، وسایل خانه، ابزار و وسایل زراعت و غیر اينها.
بخش چهارم، در مورد زبان است و به بررسی لغات برساختۀ مولانا با استفاده از پیشوندها و پسوندها؛ افعال تاریخی(مترو ک) و برساختۀ مولانا، لغات ترکی و ترکی مغولی، لغات و واژه‌های یونانی اختصاص دارد.
بخش پنجم، به بررسی ضرب‌المثل‌های رایج پرداخته است.
در پایان شصت اثر به عنوان منابع و مآخذ، فهرست شده است.[۱]
پانويس
- ↑ ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص346-348
منابع مقاله
عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.