علاقة علم أصول الفقه بعلم الکلام
علاقة علم أصول الفقه بعلم الكلام، اثر نویسند سنی معاصر محمد بن علی جیلانی شتیوی است.
| علاقة علم أصول الفقه بعلم الکلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جیلانی شتیوی، محمد بن علی (نويسنده) |
| ناشر | مکتبة حسن العصرية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1431ق - 2010م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | اصول فقه - اصول فقه - تأثیر کلام - کلام اهل سنت - تأثیر اصول فقه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ج9ع8 155 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نوشتار حاضر که به ارتباط میان علم اصول و علم کلام اختصاص یافته[۱]، در حقیقت رساله دکتری نویسنده یادشده است که به‌صورت کتاب منتشر شده است[۲]. این اثر درصدد پاسخگویی به سؤال‌های متعددی است که می‌توان آنها را در پرسش از مفید بودن علم کلام برای علم اصول خلاصه کرد[۳].
عمده مصادری که نویسنده در تدوین اثر بر آنها تکیه کرده است، مصادر اصولی، مانند: «الرسالة» شافعی (متوفای 204ق)، «التقريب و الإرشاد» باقلانی (متوفای 403ق)، «المعتمد» ابوالحسین بصری (متوفای 436ق)، «الإحكام في أصول الأحكام» ابن حزم (متوفای 456ق) و...[۴] و مصادر کلامی که توسط برخی از اصولیان به نگارش درآمده به‌همراه آثار ابوالحسن اشعری (متوفای 324ق)، «المغني و شرح الأصول الخمسة» قاضی عبدالجبار (م 414ق)، «أصول الدين» بغدادی (متوفای 429ق)، به اضافه مصادر متنوع دیگر مرتبط و نوشته‌ها و پژوهش‌های معاصر است[۵].
در حقیقت می‌توان گفت این اثر بیش از هرچیز اصولی - کلامی است تا کلامی – اصولی؛ لذا عنوان آن رابطه علم اصول فقه با علم کلام و نه رابطه کلام با اصول فقه قرار داده شده است. نویسنده تلاش کرده است تا حضور علم کلام در مباحث علم اصول را نشان داده و از این رهگذر تأثیرپذیری اصولیان از علم کلام را به تصویر کشد[۶].
ازآنجاکه در این اثر با رویکرد کلامی به علم اصول فقه نگریسته شده، عناوین باب‌ها، به‌گونه‌ای انتخاب شده که دال بر این معنا باشد؛ مثلا عنوان باب دوم، چنین است: «الأصول الكلامية لمباحث الحكم الشرعي». اساسا اگر باب اول – که در آن به ریشه‌های ارتباط بین دو علم یادشده به روش نظریه عام پرداخته شده – نمی‌بود، می‌شد عنوان همه بحث را چنین قرار داد: «الأصول الكلامية لعلم أصول الفقه»[۷].
کتاب در چهار باب تنظیم شده و مباحث هر باب در چهار فصل ارائه شده است. باب اول، به ریشه‌های رابطه میان دو علم اصول و کلام اختصاص یافته است. این باب از کتاب به‌عنوان پیش‌درآمدی است که سایر مباحث کتاب بر اساس آن شکل گرفته است. تکامل میان علوم اسلامی، ارتباط تاریخی میان علم اصول و کلام و سرچشمه آن و... از مباحث این باب است. باب دوم، تحت عنوان «اصول کلامی برای مباحث حکم شرعی»، نخستین بخش تطبیقی اثر است که بر اساس تقسیم اصولیان، به بحث حاکم، حکم، محکوم‌فیه و محکوم‌علیه تقسیم شده است. باب سوم، به موضوع اصول کلامی مباحث لغت اختصاص یافته که در آن ضمن بیان اهمیت مباحث لغت در ارتباط با ورود علم کلام به اصول، به بحث از وضع لغت، حقیقت و مجاز و... پرداخته شده است. باب چهارم، تحت عنوان اصول کلامی مباحث ادله شرعی، مطرح شده است. در این باب، مباحثی در خصوص کتاب و سنت، نسخ، قیاس، اجتهاد و اجماع آمده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.