سه رساله در طب

سه رساله در طب یا ثلاث رسائل في الطب العربي الإسلامي (الرازی – ماسویه – ابن سینا)، مشتمل بر سه رساله عربی «تدبير الصبيان» نوشته محمد بن زکریای رازی (215-313ق)، «في الجنين و كونه في الرحم» نوشته یوحنا بن ماسویه (161-243ق) و «أرجوزة الحميات المستدركة علی الرئيس ابن سينا» نوشته هارون بن اسحاق بن عزرون (زنده در قرن پنجم) است. این نسخه از کتاب تصویری از نسخه امانی رشید تفقد است که با دیباچه فارسی یک‌صفحه‌ای از دکتر محمدمهدی اصفهانی بدون افزوده دیگری منتشر شده است.

سه رساله در طب
پدیدآوران	ابن ماسویه، یوحنا بن ماسویه (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه‌نويس) ابن عزرون، هارون بن اسحاق (نويسنده) رازی، محمد بن زکریا (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	أرجوزة في الحمیات ** تدبیر الصبیان ** في الجنین و کونه في الرحم
ناشر	دانشگاه علوم پزشكی ايران. مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی. طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1387ش
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ر‎‏2‎‏س‎‏9 128/3 ‏R‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

محتوای کتاب در نسخه‌ای که در بیت‌ الحکمه در بغداد به سال 142ق/2001م منتشر شده گزارش شده است، ولذا در ادامه اشاره‌ای مختصر می‌آید:

• رساله «تدبير الصبيان»، کتاب تخصصی بهداشت و بیماری‌های اطفال است که اصل آن به عربی نگارش یافته است، اما نسخه عربی آن در دسترس نیست و ترجمه‌هایی که از آن به زبان‌های اروپایی و عبری صورت گرفته در دسترس است. محقق عراقی، محمود حاج قاسم محمد بر پایه ترجمه انگلیسی کتاب، ترجمه عربی کتاب را که از لحاظ محتوایی با تألیف رازی مشابه، ولی قطعاً به‌لحاظ لفظی با آن متفاوت است، صورت داده است که این به‌هرحال کاری ارزشمند است.

• رساله دوم با عنوان «درباره جنین و به وجود آمدن آن در رحم» نوشته پزشک ایرانی یوحنا بن ماسویه است که در کتاب «تاریخ پزشکی ایران از آغاز اسلامی تا حمله مغول» توضیحات مبسوطی پیرامون او می‌توان دید. نکته قابل توجه آنکه محمود حاج قاسم محمد که در دوران خفقان رژیم صدام این کتاب را تصحیح کرده، از کلمات جعلی عربستان به‌جای خوزستان و خلیج عربی به‌جای خلیج فارس استفاده کرده است. البته خود او نیز قطعاً به این کلمات اعتقادی نداشته است؛ چنان‌که از فحوای کلام او احساس می‌شود؛ لذا این کلمات جعلی در ترجمه فارسی تصحیح شده است.

• رساله سوم «ارجوزه در حمیات (تب‌ها)» برگرفته از ارجوزه ابن سینا است که توسط ابن عزرون به شعر تنظیم و در واقع تذییل شده است.

در این مجموعه نمونه نسخ خطی مورد استفاده قاسم محمود قابل مشاهده است. همچنین بحث‌های تاریخی قابل توجهی توسط محقق محمود حاج قاسم محمد به مجموعه اضافه شده و در ابتدای هریک از رساله‌ها آمده است‏.

منابع مقاله

دیباچه دکتر محمدمهدی اصفهانی.