سهمی، حمزه بن یوسف
حمزه بن یوسف سهمی (حدود ۳۴۵-۴۲۷ق)، مورخ، حافظ حدیث و واعظ شهر جرجان بود که خطابه و وعظ آنجا را نیز برعهده داشت. او از شاخصترین شخصیتهای علمی و دینی منطقه در قرون چهارم و پنجم هجری بود و کتاب تاریخ جرجان از آثار برجسته اوست.
| حمزه بن یوسف سهمی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابوالقاسم حمزة بن یوسف بن ابراهیم سهمی قرشی جرجانی |
| نسب | سهمی قرشی |
| نام پدر | یوسف |
| ولادت | حدود ۳۴۵ق |
| محل تولد | جرجان |
| محل زندگی | جرجان |
| رحلت | ۴۲۷ق |
| دین | اسلام |
| پیشه | مورخ، حافظ حدیث، واعظ |
| منصب | خطیب و واعظ جرجان |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | تاریخ، حدیث، رجال |
| اساتید | |
| شاگردان | |
| برخی آثار | |
ولادت
ابوالقاسم حمزة بن یوسف بن ابراهیم سهمی قرشی جرجانی حدود سال ۳۴۵ هجری قمری در جرجان متولد شد. او از خاندانی علمی و دینی بود که چندین نسل از محدثان و عالمان جرجان را در بر میگرفت. پدر، عمو و برادرانش همه از محدثان و اهل دانش بودند. نسب او به هشام بن عاص بن وائل سهمی، صحابی پیامبر اکرم(ص) میرسد.[۱][۲].
تحصیلات
اولین جلسه سماع حدیث حمزه سهمی در جرجان در سال ۳۵۴ق بود. او نزد پدرش ابویعقوب و دیگر استادان جرجانی به تحصیل پرداخت. سپس برای تکمیل تحصیلات به سفرهای علمی متعددی رفت و در سال ۳۶۸ق به اصفهان، ری، بغداد، بصره، شام، مصر، حرمین مکی و مدنی، واسط، اهواز و کوفه سفر کرد.[۳] از مهمترین اساتید او میتوان به ابوالحسن دارقطنی، ابومحمد بن ماسی، ابوحفص زیات، ابوبکر بن عبدان شیرازی و ابوزرعه محمد بن یوسف کشی اشاره کرد.[۴].
شاگردان
ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم قشیری، ابوصالح مؤذن، علی بن محمد زبحی، اسماعیل بن مسعده اسماعیلی، ابراهیم بن عثمان جرجانی، ابوبکر احمد بن علی بن خلف شیرازی و دیگران از وی روایت کردهاند[۵].
فعالیتها
حمزه سهمی علاوه بر تدریس و نقل حدیث، خطابت و وعظ در جرجان را نیز بر عهده داشت. او در زمینه علل و رجال حدیث تخصص داشت و از ائمه جرح و تعدیل به شمار میرفت. سهمی در طول حیات علمی خود شاگردان بسیاری تربیت کرد که از جمله آنها میتوان به ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم قشیری و ابوصالح مؤذن اشاره کرد.
وفات
حمزه بن یوسف سهمی سرانجام در سال ۴۲۷ هجری قمری درگذشت. برخی منابع نیز سال وفات او را ۴۲۸ق ذکر کردهاند.[۶].
آثار
حمزه سهمی کتابهایی تألیف کرد و در علل و رجال حدیث خبره بود. سخاوی او را از ائمه جرح و تعدیل شمرده است. از جمله کتابهای او میتوان این موارد را نام برد:
- تاريخ جرجان: که به كتاب معرفة علماء أهل جرجان هم معروف است؛
- معجم شيوخ السهمي؛
- سؤالات حمزة بن يوسف السهمي لأبي الحسن الدارقطني؛
- كتاب الأربعين في فضائل العباس.[۷]
- الاربعین البلدانیه
- اسئلة عن شيوخه
پانویس
منابع مقاله
- یمانی، عبدالرحمن بن یحیی، تاریخ جرجان، تألیف حمزة سهمی، عالم الکتب، بیروت، لبنان، چاپ چهارم، 1407ق.
- ذهبی، شمسالدین، سیر اعلام النبلاء، مؤسسه الرساله، بیروت، لبنان، چاپ دهم، 1414ق.
- پایگاه اینترنتی المکتبة الشاملة، در تاریخ 27 مهر 1399ش
- ویکی پدیای عربی در 27 مهر 1399ش