دو رساله در اخلاق: مکارم اخلاق، گشایشنامه
دو رساله در اخلاق مجموعه‌ای است از دو رساله به نام «مکارم اخلاق» از رضیالدین ابوجعفر محمد نیشابوری (متوفی 598ق) و «گشایشنامه» منسوب به خواجه نصیرالدین طوسی که به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، منتشر شده است.
| دو رساله در اخلاق: ۱- مکارم اخلاق، ۲- گشا‌یش نا‌مه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رضیالدین نیشابوری، محمد (نويسنده)
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نويسنده) دانش‌پژوه، محمدتقی (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | گشایشنامه ** کتاب انتخاب مکارم اخلاق |
| ناشر | نشر فردا |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1341ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق - متون قدیمی تا قرن 14 - داستانهای اخلاقی - نثر فارسی - قرن 6ق. - نثر فارسی - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب حاضر، دربردارنده دو رساله به شرح زیر است:
یکی «مکارم اخلاق» رضیالدین نیشابوری که به روش «نصیحة الملوک» غزالی به نگارش درآمده و آمیخته است با داستان‌ها و حکایات و آثار مذهبی و متکی است به تجارب و ملاحظات اجتماعی و آراسته سخنان بزرگان آموخته و سردوگرم‌چشیده و نزدیک به فهم توده مردم که نتایج نیک و بدرفتار و کردار آدمی را به تمثل به حکایات مشهود می‌سازد.
گویا کاشفی هم این رساله را در دست داشته و مطالبی از آن در اخلاق محسنی، گنجانده است [۱].
این رساله بر چهل باب از مباحث اخلاقی بنا نهاده شده است. از قبیل: فضیلت کرم و خلقُ، اقسام خلق و ماهیت آن، تطهیر نفس از اخلاق ذمیمه و کسب خصال حمیده، سخاوت و بخل، عزت و ذلت، تواضع و تکبر، جدوجهد، حیا و شرم...هدایت و یقین [۲].
دوم «گشایشنامه» که رساله‌ای است به روش نظری و فلسفی و آمیخته با داستان و افسانه. این رساله، به خواجه طوسی نسبت داده شده، ولی در فهرست‌ها، چنین تألیفی از او نشان نداده‌اند. در این رساله، از لذت عقلی و حسی بحث شده و نخستین از دومی، برتر و بهتر دانسته شده است. در جایی از این رساله، بیتی از خواجه افضل‌الدین آمده است که در مصنفات افضل‌الدین کاشانی (متوفی نزدیک 610ق) آن را می‌بینیم، پس می‌توان گفت که این رساله، پس از این تاریخ و پیش از 23 ذی‌حجه 730 که تاریخ نوشته شدن یکی از نسخ آن است، باید نوشته شده باشد. مؤلف این رساله، تا اندازه‌ای روش باطنیان دارد و از «اهل ظاهر و راست‌گویان و دانایان یقین‌جوی و ظاهر و اندرون و مغز و معنی‌جویان و حقیقت» یاد کرده است. این رساله، اگر از خواجه طوسی نباشد، از دانشمندی عارف و حکیم خواهد بود و از شاهکارهای زبان فارسی است[۳].
عقل و کمال آن، نسبت لذت عقل با لذت حسی، لذت دریافتن نفس خود، قوت عقل و قوت‌های دیگر، بهشت معنا و سیزده مثل از دانایان در حق دنیا از مطالب این رساله است. [۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.