دایرةالمعارف تشیع
دایرةالمعارف تشیع، یک فرهنگ‌نامه فارسی مشتمل بر بیست هزار مقاله تألیفی است که زیر نظر احمد صدر حاج‌سیدجوادی، کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی توسط گروهی از پژوهشگران، نوشته و در مجلدات متعدد منتشر شده است.
| دایرة المعارف تشیع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدر حاج سید جوادی، احمد (نويسنده)
فانی، کامران (زير نظر) خرمشاهی، بهاءالدین (زير نظر) یوسفی اشکوری، حسن (زير نظر) |
| ناشر | نشر شهید سعيد محبی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1373ش - 1375ش - 1376ش - 1378ش - 1379ش - 1380ش - 1381ش - 1383ش - 1390ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | - |
| موضوع | اسلام - دایرةالمعارفها - دایرةالمعارفها و واژه نامهها - شیعه - دایرةالمعارفها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 14 |
| کد کنگره | /ص4د2 5/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
گزارش تفصیلی
از حدود 1360، مقدمات تأليف دايرةالمعارف تشيع فراهم شد. بانى آن ابوالفضل تولیت، متولی آستانۀ حضرت معصومه(س)، بود که «بنیاد طاهر» را برای تألیف این کتاب تأسیس کرد و اموال خود را نیز وقف این بنیاد کرد. کار تدوین این دايرةالمعارف به مهدی محقق سپرده شد، اما وی در سال ١٣۶٣ از کار کناره گرفت و هیئتی مرکب از احمد صدر حاج سیدجوادى، کامران فانى، بهاءالدين خرمشاهی سرپرستی آن را به عهده گرفتند. غرض از تدوین این دانشنامه، چنانكه در مقدمۀ آن آمده است، بسط معارف شیعه و جبران نقایص ساير دانشنامه‌ها در اين حوزه است و موضوع مقاله‌ها شامل امهات فرهنگ اسلام و تشیع، به مرکزیت ایران، و اعلام شيعى وغيرشيعى كه قلم خود را در اختیار شیعیان گذاشته‌اند و اصطلاحات و مفاهیم کلامی و عرفانی و مباحث قرآنی است. جلد اول اين دايرةالمعارف در ١٣۶۶ منتشر شد. مقاله‌های اين مجلد بدون ذکر نام مؤلفان است و فقط در ابتدا نام شانزده تن از مؤلفان اصلى ذكر شده است. در جلد دوم نیز همین طور است، ولی برای جبران بی امضا بودن مقاله‌ها، نام همۀ مؤلفان در آخر جلد دوم قید شده است. جلد دوم در ١٣۶٨ و جلد سوم با ذکر نام مؤلفان در زیر هر مقاله در ١٣۶٩ منتشر شد. از جلد پنجم تاكنون، خانم فهيمۀ محبی، صاحب امتياز نشر شهيد سعيد محبى، مسئوليت انتشار و تأمين هزینه‌های این دایرةالمعارف را به عهده گرفته است. جلد نهم این دایرةالمعارف تا مدخل «ظهیر فاریابی» در ١٣٨٣ منتشر شد.[۱]
موضوعات و مقالات دایرةالمعارف عبارتند از: زندگی‌نامه‌ها؛ کتاب‌ها؛ آل‌ها یا خاندان‌های علمی شیعه؛ آرامگاه‌ها، آستانه‌ها، امامزاده‌ها و بقعه‌ها؛ اعلام جغرافیایی و مدخل‌ها.
طول مقالات به‌ترتیب کوتاه تا یک‌صد کلمه، متوسط تا پانصد کلمه و بلند تا هزار کلمه است. مقالات اساسی مانند امامت، تشیع و زندگی چهارده معصوم(ع) نیز تا ده هزار کلمه نوشته شده است[۲].
ویژگی‌ها:
- مقالات دایرةالمعارف تشیع مشتمل بر عقیده عمومی شیعه اثنا‌عشری است و در آنها اندیشه‌ها و آرای نهفته در منابع شیعی بیان می‌شود، نه رأی شخصی و اجتهادات امروزین نویسندگان.
- هر مقاله مستند به اسناد و مدارک معتبر است.
- منابع مورد استفاده در درجه اول، کتب و مآخذ شیعی است، ولی به کتب اهل سنت نیز به‌ویژه برای تطبیق بعضی مسائل و نیز تأیید و تأکید، مراجعه شده است؛ کیفیت و کمیت آن بستگی به موضوع مقاله دارد.
- مقالات از نظرگاه توصیفی – تاریخی نوشته شده، ولی گاه نیز تحلیلی – انتقادی است.
- غالب مقالات کوتاه و متوسط، تک‌موضوعی‌اند و حتی‌المقدور از پرداختن به موضوعات دیگر در ذیل یک مقاله خودداری شده است.
- در اغلب مقالات بلند که تعدد موضوع در آنها پیش می‌آید، مقاله به بخش‌های فرعی‌تر تقسیم شده است.
- سطح علمی مقالات ساده و قابل استفاده عامه تحصیل‌کردگان و اهل مطالعه است؛ یعنی مقالات به زبان فنی پیچیده که فقط برای متخصصان قابل استفاده باشد، نوشته نشده است. اما در آسان‌سازی و ساده‌نویسی نیز افراط نشده؛ چه، به‌هرحال دایرةالمعارف تشیع، دایرةالمعارفی اختصاصی است و مقالات تخصصی و فنی بسیاری در آن وجود دارد.
- ازآنجاکه ایران مرکز تشیع است و این دایرةالمعارف نیز به زبان فارسی و نخست برای ایرانیان نوشته شده، به فرهنگ ایران اسلامی توجهی خاص مبذول گشته است[۳].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- مقدسی، مهناز، دانشنامه‌های ایرانی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ اول، 1384ش