دانشنامه فلسفه راتلج

دانشنامه فلسفه راتلج (Routledge Encyclopedia of Philosophy)، به عنوان یکی از معتبرترین منابع در حوزه فلسفه زیر نظر ادوارد کریگ، با انتخاب نویسندگانی با تخصص‌های چندگانه و دیدگاه‌های متنوع به این دانشنامه غنای بیشتری بخشیده و به خوانندگان فرصت می‌دهد تا با جنبه‌های مختلف فلسفه آشنا شوند. این دانشنامه در ده مجلد شامل بيش از دو هزار مقاله و نیز به صورت يک لوح فشرده (شامل متن،نمایه‌ و اصطلاح‌نامه)، توسط انتشارات راتلج منتشر شد. این دانشنامه از همکاری و مشاورۀ ادواردز هم بهره گرفته است. از سال ٢٠٠٢ دانشنامۀ فلسفه راتلج به‌صورت برخط، البته غیر رایگان، درآمدە و امکان دسترسی اینترنتی به آن فراهم شده است.

دانشنامه فلسفه راتلج
پدیدآوران	کریگ، ادوارد جان (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	Routledge Encyclopedia Of Philosophy
ناشر	انتشارات راتلج
موضوع	Philossophy -- Encyclopedias
زبان	انگلیسی
تعداد جلد	10 جلد
کد کنگره	B51.C62000‏

ساختار

این دانشنامه در ده جلد به چاپ رسیده است. در دانشنامۀ فلسفه راتلج هر مقاله شامل چكیده‌ای است در آغاز و متنى تفصيلی تر در ادامه. این ساختار بنابه توضیح کریگ برای استفادۀ مخاطبانی با نیازها و دانش فلسفی متفاوت بوده است.

تاریخچه

فرایند تهیۀ نسخۀ اصلی دانشنامۀ فلسفۀ راتلج از بهار ١٩٩١ آغاز شد و چون هدف آن به‌روز کردن دانشنامۀ قبلی - یعنى دانشنامۀ فلسفه ويراستۀ پل ادواردز - بود، فقط هشت سال برای اتمام آن در نظر گرفتند تا خود، به سبب مرور زمان، در هنگام انتشار نهایی تبدیل به اثری کهنه نشده باشد. بنابراین، دانشنامه محصول آخرین دهۀ سدۀ بیستم است.

به این ترتیب، هم تحولات فنّاوری ارتباطات و هم تحولات فرهنگی جهان غرب در روند تنظیم و حاصل نهایی آن بازتاب یافته است. فنّاوری ارتباطات طبيعتاً به‌سرعت دسترسى اشخاص دست‌اندرکار به یکدیگر و لذا سرعت انتشار کمک کرده است. مثلاً ایمیل به ویراستاران موضوعی امکان داده است برای تعیین مدخل‌های فرعی وپرهیز ازهم پوشانی، باهم ارتباط مداوم داشته باشند. کریگ (ص ٧i-vii) در اشاره به تحولات فرهنگی، از ورود موضوع‌های تازه به جریان اصلی فلسفه نام می‌برد. مثلاً احیای پژوهش‌ها دربارۀ ایده‌آلیسم سدۀ نوزدهم یا تصحیح متون مربوط به فلسفه در سده‌های میانه (که در چند مورد نتایج آخرین پژوهش‌ها در این حوزه، نخستین‌بار در این دانشنامه منتشر گردیده) کمّیت و کیفیت مقالات مربوط به این موضوعات را تغییر داده است.

تغيير ديد در موضوعات سنّتى (مثلاً تأثير علوم شناختى در فلسفه ذهن سنّتی یا تأثیر زبان‌شناسی در فلسفۀ زبان)، همچنین رشد و رونق حوزه‌های تازه در فلسفه (مثل فلسفۀ سیاسی، نظریه‌های عدالت متأثر از کارهای جان رالز، فمينيسم، نظریه‌های پسااستعماری، پساساختارگرایی، ساخت‌شكنی وپست مدرنيسم) از تحولات مهم دیگر است که در دانشنامه منعکس شده است. علاوه براينها، دانشنامۀ فلسفۀ راتلج در ثبت تکٹرگرایی فرهنگی نسبت به ویراست دوم دانشنامۀ فلسفه پیشگام بوده است. چهارصد مدخل به فلسفه‌های غیرغربی اختصاص یافته و در تهیه مقالات هم هدف نگاه از درون بوده است. به تعبیر کریگ (همانجا) «حاشیه بنا نبود چنانکه از مرکز به چشم می‌آید نمایانده شود و لذا حاشیه‌ای نگه داشتەشود.» به این ترتیب، مثلاً خواننده ایرانی می‌تواند در این دانشنامه مقالاتی سودمند بخواند از نویسندگان متخصص وگاه بومی (مثل پرویز مروج، حسین ضیایی، سید حسین نصر و ماجد فخرى) دربارۀ فارابی، ابن راوندى، خواجه نصيرطوسی، سهروردی، دین زردشتی، میرداماد، جلال‌الدین دوانی، زیبایی‌شناسی در فلسفۀاسلامی، فلسفه اسلامی حقوق، علیت وضرورت در انديشه اسلامى، مفهوم فلسفه دراسلام و بسیاری مقالات دیگر.

از ویژگی‌های این دانشنامه داشتن کتابشناسی توصیفی ذیل هر مدخل است.

توصیف‌ها در عین اختصار راهنمای مفیدی برای خوانندگان ناآشناتر است، به‌ویژه اینکه میزان دشواری اثر معرفی شده هم در آنها معلوم شده است.

نسخه‌های دانشنامه

از دانشنامه فلسفه راتلج دو نسخۀ مختصرتر هم منتشر شده است. یکی فشردۀ دانشنامۀ فلسفۀ راتلج که در ١٩٩٩ با مدخل‌هایی مطابق با مدخل‌های دانشنامه اصلى منتشر شد. در این نسخه ذيل هر مدخل چكيدۀ مقاله دانشنامۀ اصلى آمده وكتاب‌شناسی‌ها هم خلاصه و محدود شده است. دیگری مجمل دانشنامه فلسفۀ راتلج که در ٢٠٠۵ انتشار یافت. این نسخه بيش از ٩٠٠ مقاله دارد و مقالات از لحاظ محتوا جامع تر از مقالات همسان در نسخه فشرده‌اند.

دسترسی و به روز رسانی

نسخه برخط دانشنامه فلسفه راتلج با در نظر گرفتن بازخورد مقالات نزد كاربران و همراه شدن با آخرین پیشرفتهای فناوری تغییر می‌کند. از این‌رو این نسخه منبعی پویا برای تحقیق در فلسفه معرفی شده است. از ویژگی‌های اين نسخه داشتن تصوير براى اعلام برجسته است. ١٣٠٠ نويسندۀ معتبر فلسفه در نوشتن مقالات دانشنامه برخط همكاری دارند. اما رایگان نبودن این دانشنامه دسترسی به آن را محدود کرده است.

منابع مقاله

1. مینایی، فاطمه؛ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399.
2. Zalta, E. N. (Ed.). (1998). Routledge Encyclopedia of Philosophy. Routledge
3. Routledge. (2020). Routledge Encyclopedia of Philosophy (Online Edition)