خورشید تابان در علم قرآن
خورشيد تابان در علم قرآن اثر حاج شيخ على محدّث خراسانى كتابى است كه با رويكردى دوباره به بسيارى از مباحث قرآنى پرداخته است.اين كتاب در چهار بخش تنظيم شده كه عبارتند از:
| خورشید تابان در علم قرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محدث خراسانی، علی (نویسنده) محدث خراسانی، احمد (محقق) |
| ناشر | آستان قدس رضوی، بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1372 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - بررسی و شناخت قرآن - مسایل متفرقه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 65/4 /خ4خ9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
بخش اول:قرآن.در اين بخش دو ديدگاه براى شناخت قرآن معرفى مى‌شود.ديدگاه اول:شناخت قرآن به قرآن.ديدگاه دوم:شناخت قرآن از ديدگاه امامان معصوم عليهم‌السلام؛ یعنى با مراجعه به فرمايشات ايشان در مورد تمسك به حبل قرآن.در ادامه شناخت عقل و عقل از ديدگاه قرآن، فلاسفه، پيشوايان دين، هدايت قرآن از ديدگاه عقل و...مورد بحث قرار گرفته است.
بخش دوم:هستى‌آفرين در قرآن؛ به عناوينى چون:علم پروردگار از نظر قرآن، قدرت آفريدگار از نظر قرآن، حكمت پروردگار از نظر قرآن، ارادۀ پروردگار از ديدگاه قرآن، يكتايى آفريدگار جهان از ديدگاه قرآن، فعل خداوند از ديدگاه فلاسفه و صوفيه مى‌پردازد.
بخش سوم:چشم‌اندازى كوتاه بر نظريات فلاسفه و صوفيه در خداشناسى و نقد آن؛ سيرى كوتاه دارد در نظريات فلاسفه و به نقد و بررسى فلسفۀ مادى مى‌پردازد.در ادامه به معرفى فلسفه‌هاى مشرق‌زمين مانند فلسفه هندى، زرتشتى، فلسفۀ يونان، فلسفه در اسلام، فلسفه قرون وسطى و فلسفه جديد غرب پرداخته است.به عقيده نویسنده فلاسفه اسلامى چون مايه‌هاى فكرى خود را از كانالهاى فكرى فلاسفۀ يونان گرفته‌اند و خواسته‌اند مباحث دينى و اعتقادى اسلام را برپايۀ استدلال و برهان عقلى استوار كنند، گرفتار اختلاف نظر و اشتباه شده‌اند و هرگروه و دسته‌اى با دلايلى به اثبات مدعاى خود مى‌پردازند.
به اعتقاد نویسنده قرآن و روايات معصومين عليهم‌السلام با مطالب فلاسفه در تضادّ است.
از ديدگاه وى مباحث كلامى و فلسفى-به جهت محو آثار اهل‌بيت عليهم‌السلام-با ترجمه آثار يونانيان به امر خلفاء عباسى در ميان مردم رواج داده شد.
در ادامه نویسنده نگاهى اجمالى به آراء عرفا و متصوفه در اسلام انداخته و معتقد است تصوف همان عرفان و متصوفه همان عرفانيد، با اين تفاوت كه هرگاه اين پديده را از جنبۀ فرهنگى آن ياد كنيم، عرفان خوانده مى‌شود و چون از ديدگاه اجتماعى لحاظ شود، تصوف نام مى‌گيرد.
نویسنده به تأثير مسيحيت، فلسفه نوافلاطونى و آئين بودايى و مانوى بر تصوف اشاره مى‌كند و مخالفت قرآن را با روش صوفيه يادآور مى‌شود.
در بخش چهارم:خداشناسى از راهى طبيعى؛ به معرفى روشى ساده و تغييرناپذير و طبيعى به نام «فطرت» براى خداشناسى اشاره مى‌شود؛ روشى كه ويژۀ مكتب انبياء و قرآن است.بنابراین براى استفاده از قرآن نيازى به فلسفه ارسطو و افلاطون و ساير علوم بشرى نيست.
ساختار
كتاب با گفتارى دربارۀ زندگى نویسنده كتاب و ويژگى‌هاى اخلاقى وى آغاز مى‌شود. و سپس مقدمه چاپ دوم كه در آن عناوينى نظير:نام قرآن، ريشه و صفات قرآن، نامهاى ديگر قرآن، معناى وحى، کیفیت نزول قرآن، جمع‌آورى قرآن، لغت و لهجۀ قرآن، تقسيمات قرآن، پيدايش خط، خط قرآن و غيره به چشم مى‌خورد آمده است.
مطالب كتاب در چهار بخش ذيل تنظيم يافته است:
بخش اول: «قرآن» که عناوينى چون:شناخت قرآن به قرآن، دو گواه بر انسان، شناخت قرآن از ديدگاه امامان، شناخت عقل، عقل از ديدگاه قرآن، عقل از ديدگاه فلاسفه، عقل از ديدگاه پيشوايان دين، هدايت قرآن از ديدگاه عقل و غيره را دربر مى‌گيرد.
بخش دوم: «هستى‌آفرين در قرآن» داراى عناوينى همچون:نقش تابلوهاى آفرينش، علم پروردگار از نظر قرآن، قدرت آفريدگار از نظر قرآن و غيره مى‌باشد.
بخش سوم: «چشم‌اندازى كوتاه بر نظريات فلاسفه و صوفيه در خداشناسى و نقد آن» داراى دو فصل است: فصل اول:سيرى كوتاه در نظريات فلاسفه و نقد آن، كه داراى يك مقدمه و عناوينى چون:چشم‌اندازى به فلسفه مادى، پاسخ به ماديون، دورانهاى تاريخ فلسفه، فلسفه در يونان، دانايان هفتگانه، علل پيدايش استدلالهاى گوناگون و غيره مى‌باشد.
فصل دوم:نگاهى كوتاه به آراء عرفا و متصوفه در اسلام، كه عناوينى چون:معناى صوفى و تعريف تصوف، نظريات دربارۀ پيدايش تصوف، تاريخ پيدايش تصوف و غيره را دربرمى‌گيرد.
بخش چهارم: «خداشناسى از راهى طبيعى» به عناوينى چون:شناسايى فطرت از راه طبيعى، شناسايى فطرت در قرآن و گفتار امامان، جهان گياهان، مراتب معرفت، حقيقت معرفت، معرفت خدا از ديدگاه امامان و غيره مى‌پردازد.
در پايان نيز گزيدۀ منابع كتاب در اختيار قرار گرفته است.
نسخه‌شناسى
اين كتاب از آثار مرحوم حاج شيخ على محدّث خراسانى است كه با تحقيق و اضافات آقاى احمد محدّث خراسانى براى اولين‌بار در سال 1372 شمسى در قطع وزيرى و با جلد گالينگور در 408 صفحه از سوی «بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى» به چاپ رسيده است.
منابع مقاله
- متن كتاب
- بهاءالدين خرمشاهى، دانشنامه قرآن، ج اول ص 1021