حج در اندیشه اسلامی

حج در انديشه اسلامى، تأليف سيد على قاضى عسكر از آثار فارسى است كه اعمال و مناسك حج را مورد بررسى قرار داده است. مجموعه حاضر، پيش‌تر به‌صورت چند مقاله در فصلنامه «ميقات حج» به چاپ رسيده است.

حج در اندیشه اسلامی
پدیدآوران	قاضی عسکر، علی (نویسنده)
ناشر	مشعر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1384 ش
چاپ	9
شابک	‎964-7635-06-9
موضوع	حج
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏2‎‏ح‎‏3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، حج (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ساختار

كتاب در ضمن يك مقدمه و چهارده عنوان تنظيم شده است. نویسنده به‌تناسب عنوان مورد بحث، به معرفى لغوى و اصطلاحى و تبيين پيشينه و تاريخچه آن بحث پرداخته و سپس اهميت آن موضوع را در قرآن و روايات مورد توجه قرار داده و احكام آن را بيان كرده است.

گزارش محتوا

در بخش اول كتاب به تبيين جايگاه حج پرداخته شده است. اين بخش با اشاره به مشكلاتى كه در گذشته حجاج در مسير حج با آن مواجه بوده‌اند، آغاز شده است. نویسنده تحت عنوان «حوادث تلخ»، به برخى از اين اتفاقات اشاره كرده است؛ به‌عنوان مثال، در سال 405ق، از بيست هزار حاجى، تنها شش هزار نفر زنده ماندند و بر افراد باقى‌مانده نيز به‌حدى شرايط سخت شد كه شتران سوارى و مورد نياز خود را كشته، از گوشت آنها براى رفع گرسنگى استفاده كردنداين بخش با احاديثى در اهميت حج به پايان آمده است. على بن ابى‌طالب(ع) در واپسين لحظات زندگى به فرزندانش وصيت كرده، مى‌فرمايد: «فرزندانم تا زنده هستيد حج خانه خدا را ترك نكنيد كه در چنين صورتى مهلت داده نخواهيد شد»

آداب سفر حج، در دومين بخش كتاب مطرح شده است. غسل، صدقه، بدرقه مسافر، دعا و ذكر در حال حركت، لباس تميز پوشيدن، خيرخواهى، عبادت خداوند، گرامى داشتن همراهان از جمله مستحبات سفرحج است.

در بخش سوم، اسرار و معارف حج از ديدگاه امام على(ع) و امام سجاد و امام خمينى(ره) مورد مطالعه قرار گرفته است. حضرت على(ع) درباره اسرار و معارف حج مى‌فرمايد: «خداوند حج را بر شما واجب كرده، آنجا را قبله مرمان ساخت و آن را براى دين‌داران نشانه فروتنى در برابر عظمت او و اعتراف به عزت و بزرگوارى خداوند قرار داد»

امام خمينى(ره) نيز نگرشى همچون امامان معصوم(ع) به حج داشت و در پيام‌هايى كه به‌مناسبت مراسم حج صادر كرده، به گوشه‌اى از اين راز و رمزها اشارت‌ها داشته، مى‌فرمايد: «لبيك‌هاى مكرر از كسانى حقيقت دارد كه نداى حق را به گوش جان شنيده و به دعوت الله تعالى به اسم جامع جواب مى‌دهند. مسئله، مسئله حضور در محضر است و مشاهده جمال محبوب»

در بحث پيشينه تاريخ طواف، از منابع مختلف، طواف آدم(ع)، طواف فرشتگان و طواف پيامبران گردآورى شده است. از نكات جالب آنكه كعبه نزد ايرانيان قديم نيز از قداست ويژه‌اى برخوردار بوده است. ياقوت حموى هم به نقل از مسعودى آورده است كه: «ايرانيان عقيده دارند كه از اولاد ابراهیمند و پيشينيان ايشان براى بزرگداشت جد خود ابراهیم خليل به زيارت بيت‌الله مى‌رفتند و كعبه را طواف می‌كردند تا شعار نياى خويش را برپاى دارند و انساب خود را حفظ كنند. آخرين پادشاه پارسى كه به حج بيت‌الله رفت، ساسان بن بابك بود...»

در بخش ديگرى از كتاب، از مقام ابراهیم به‌عنوان يكى از نشانه‌هاى شكوه و عظمت پروردگار در مكه مكرمه و مسجد الحرام ياد شده است. حاجيان پس از هر طواف واجبى، پشت مقام، دو ركعت نماز مى‌خوانند و خواسته‌هاى خويش را از خدا طلب مى‌كنند. در اين بخش جايگاه رفيع مقام ابراهیم و ويژگى‌هاى آن مورد بررسى قرار گرفته است.

زمزم، صفا و مروه، سرزمين عرفات، مزدلفه، شعب ابى‌طالب، جنة المعلاة از جمله اماكنى است كه نویسنده مورد بررسى قرار داده است.

آخرين بحث كتاب، چگونگى نماز اهل سنت است. نویسنده اين مبحث را بدين جهت مطرح كرده كه بسيارى از حاجيان تمايل به اطلاع از شيوه نمازگزارى اهل سنت و اذكارى كه در نمازهاى يوميه مى‌خوانند، داشته‌اند. وى موارد اختلاف نماز اهل سنت را با شیعیان با استفاده از كتاب «صفة صلاة النبي» تأليف محمد ناصرالدين البانى بيان كرده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب و منابع در انتهاى كتاب آمده است. معناى برخى الفاظ و عبارات و نيز آدرس مطالب همراه با ذكر جلد و صفحه در پاورقى‌هاى كتاب ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.