حاشية كتاب المكاسب (منشورات پایه دانش)
حاشية كتاب المكاسب، اثر علامه محمدحسین غروی اصفهانی، حواشی اوست در پنج جلد بر کتاب مکاسب شیخ انصاری. هم کتاب مکاسب و هم حواشی آیت‌الله غروی بر آن، به زبان عربی است. موضوعاتی که در کتاب مکاسب مطرح می‌شود دربردارنده یک دوره مباحث فقهی مکاسب فقه استدلالی جعفری است. حاشیه علامه غروی بر این کتاب، ارزشمندترین حاشیه بر کتاب مکاسب است.
| حاشية کتاب المکاسب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصفهانی، محمدحسین (نویسنده) آل‌سباع قطيفي، عباس (محقق) |
| ناشر | پايه دانش |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1425ق |
| موضوع | انصاري، مرتضي بن محمد امين، 1214 - 1281ق. المکاسب - نقد و تفسير معاملات (فقه) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | BP 190/1 /الف8 م7032 1383 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب، توسط عباس محمد علی آل‌سباع، تحقیق شده است. وی تاریخ مقدمه تحقیق را سال 1418ق، ذکر نموده است.
شکی در عظمت منزلت فقه نیست و این مورد، با تحقیقات و تدقیقات علمای بزرگ با نگاشتن کتاب‌های عظیم در این باب روشن می‌شود که برخی از آنها مشتمل بر همه ابواب فقهی است و برخی دیگر، در باب مخصوصی نگاشته شده است. از میان این کتاب‌ها، مکاسب شیخ اعظم مرتضی انصاری است که از افضل کتاب‌های فقهی در معاملات است. او بر پیشینیان برتری یافت و کسی مانندش نیامده که به این درجه برسد. در اهمیت مکاسب شیخ انصاری، همین بس که منبع درسی دو مرحله سطح و خارج در حوزه‌های علمیه است. علمای بزرگ به این کتاب، اهتمام داشته و حواشی بسیاری بر آن نوشته‌اند[۱].
مهم‌ترین و دقیق‌ترین حواشی بر کتاب مکاسب، کتاب حاضر است؛ ازاین‌رو به قول محقق کتاب، همان طور که از بزرگان اساتید کتاب مکاسب در حوزه علمیه قم مثلا آیت‌الله وحید خراسانی یا آیت‌الله سید محمد روحانی شنیده شده، این اثر به‌لحاظ اهمیت، اولین حاشیه بر مکاسب به حساب می‌آید و پس از این کتاب در اهمیت، حاشیه سید یزدی است. از ویژگی‌های مؤلف کتاب، این است که توانسته با حفظ عبارات و یک‌نواختی بیان، میان دقت فلسفی و عرفیات فقهی جمع کند[۲].
کتاب یک نسخه چاپ سنگی داشته و آن‌گونه که از مقدمه علامه مظفر بر آن روشن می‌شود، بعد از وفات مؤلف چاپ شده بوده و چاپ آن با افست در چند مرتبه اعاده شده و این نسخه عمده در تحقیق این کتاب بوده است. نسخه دیگری هم از خود مؤلف موجود بوده که با وجود قرابت عهد با آن، متأسفانه بخش عظیمی از آن از بین رفته و تنها، بیشتر بخش اول آن از چاپ سنگی و مقدار کمی از بخش دوم، به دست ما رسیده است؛ ابتدای کتاب از بخش اول و همچنین برگه‌های زیادی از لابه‌لای ادامه متن، گم شده و مابقی را فرزند مؤلف به مؤسسه آل‌البیت سپرده است. محقق، مابقی جزء دوم و تمام جزء سوم کتاب را در کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) نجف اشرف یافته است[۳].
از جمله کارهای محقق کتاب، اصلاح و تنظیم متن کتاب و عنوان‌بندی آن بر اساس متعارف نزد اهل فن است. وی همچنین حواشی منقول از مکاسب را شماره‌گذاری کرده و متن آن را از کتاب مکاسب استخراج کرده و عمده تخریج متن را از نسخه چاپ سنگی متداول انجام داده است و علت این امر این بوده که نسخه حروفی کتاب، دارای خطاهای زیادی بوده و همچنین تمام و کامل نبوده است. اختلافات آنچه در متن مکاسب در این نسخه با نسخ دیگر وجود داشته، در حاشیه کتاب تذکر داده شده است. اضافه عناوین به بحث در مواردی که نیاز به آن بوده، علاوه بر داخل کردن عناوینی که از مؤلف در حاشیه نسخه سنگی بوده و قرار دادن آن در مستطیل سایه‌دار، تخریج روایات و اقوال و... در حد امکان و ترجمه اعلام مذکور در کتاب و... از جمله کارهایی است که محقق در کتاب انجام داده است[۴].
شیوه شرح به این صورت است که ابتدا عبارت مرحوم شیخ انصاری با عبارت «قوله: (...إلخ)» همراه با شماره‌گذاری و فونتی درشت‌تر از عبارت شرح، آمده و سپس شرح و توضیح متن در زیر آن ذکر شده است؛ مثلا در اولین شماره کتاب می‌خوانیم:
1. قوله: (البيع في الأصل كما في المصباح مبادلة مال بمال... إلخ) و شارح در سطر بعدی زیر آن نوشته است: «ربما يشكل بأنها يصح التعبير بها عما يقوم بطرفين - كما هو الشأن في باب المفاعلة - لا عما يقوم بطرف واحد و هو البيع المقابل للاشتراء و هو المبدأ الساري في مشتقاته فإنه ليس إلا التبديل دون المبادلة...»[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه تحقیق و متن کتاب.