جالينوس إلی غلوقن في التأتي لشفاء الأمراض
جالينوس إلی غلوقن في التأتي لشفاء الأمراض، از جمله آثار طبى است كه توسط مترجم و پزشک نامدار دوران عباسى، حنين بن اسحاق از زبان يونانى به زبان عربى برگردانده شده و سپس تشريح و تقرير گرديده است.
| جالینوس إلی غلوقن في التأتي لشفاء الأمراض | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جالینوس (نویسنده)
حنین بن اسحاق (شارح) سالم، محمد سلیم (محقق و معلق) |
| عنوان‌های دیگر | غلوقن. شرح کتاب جالینوس الی غلوقن فی التاتی لشفاء الامراض |
| ناشر | الهیئة المصریة العامة للکتاب |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1982 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 128/3 /ج2م8* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
به نظر مى‌رسد غلوقن، نام يكى از دوستان و آشنايان جالينوس است كه كتاب به وى هديه شده است.
شرحى كه حنين بن اسحاق (متوفى 260ق)، مترجم زبردست، بر اين كتاب نگاشته، با توجه به تبحر و احاطه‌اى كه وى به زبان يونانى داشته و همچنين آشنايى او با مبانى طب يونانى و نگاشته‌هاى طبى يونانيان، از جمله جالينوس و ارسطو، باعث شده سودمندى اين اثر دوچندان شود.
ساختار
كتاب، در دو مقاله تدوين شده است.
گزارش محتوا
مقاله اول، با بحث پيرامون واژه طبيعت در كلام بقراط شروع مى‌شود، سپس ديدگاه منيسيثاوس پيرامون تقسيم‌بندى طب بيان مى‌شود و پس از آن، ديدگاه جالينوس در اين باره مطرح مى‌گردد. مباحث بعدى‌اى كه در اين مقاله مطرح مى‌شود، عبارت است از:
- تب يك‌روزه و اسباب و انوع و راه درمان آن؛
- استدلال بر تب غب؛
- استدلال بر تب ربع؛
- استدلال بر تب بلغم؛
- مداوا و درمان تب ربع؛
- مداوا و درمان تب بلغم؛
- غم؛
- قولنج؛
- اسباب غشى؛
- حركات نفس؛
- صداع؛
- بحران و علامات آن.
مقاله دوم، به مباحث اورام اختصاص دارد.
اين مطالب در مقاله دوم مطرح مى‌شود:
- ورم‌ها؛
- علاج و درمان اورام؛
- مداواى اورام هرگاه در گوشت نرم حاصل شود؛
- علاج و مداواى نمله (نوعى جوش و ورم)؛
- درمان ورم سقيروس؛
- خراج و دبيله؛
- نحوه ساخت ضمادى كه از آرد گندم ساخته مى‌شود؛
- قروح؛
- مداوا و درمان سرطان؛
- جذام.
«كتاب جالينوس الى غلوقن»، از چند لحاظ قابل توجه و اعتنا است: اول آنكه اين كتاب بازگوكننده مكتب طبى يونان در مداوا و درمان تب‌ها و اورام است و از آنجا كه مبانى طبى مكتب بزرگ يونان - خصوصاً پزشک دانشمند جالينوس - زيربناى طب سنتى است، آگاهى از اين زيربناها براى كسانى كه قصد تحقيق پيرامون طب سنتى را دارند، لازم و سودمند است.
دوم آنكه اين كتاب همراه با شرح و تقرير يكى از بزرگ‌ترين شارحان مكتب يونانى؛ يعنى حنين بن اسحاق، به دست ما رسيده است. مسلماً حنين در نگارش اين شرح به بسيارى از مبانى طب يونانى نظر داشته است و آنچه به‌عنوان شرح نوشته، برگرفته از آگاهى و اطلاع وسيع و دقيق او از طب يونانى است؛ ازاين‌رو، اين كتاب علاوه بر اينكه ترجمه اثرى از نگاشته‌هاى جالينوس است، بازگوكننده مطالب ديگرى از طب يونان است.
وضعيت كتاب
كتاب، به اهتمام دكتر محمدسليم سالم، تصحيح و تحقيق شده و به‌عنوان چهارمين اثر از مجموعه جوامع الاسكندرانيين درسال 1982م، توسط مؤسسه انتشاراتى دارالكتب در 568 صفحه چاپ و منتشر شده است.
دكتر محمدسليم سالم - علاوه بر تصحيح اين اثر كه بر اساس شش نسخه خطى موجود دركتابخانه‌هاى گوشه و كنار دنيا انجام داده - بين ترجمه حنين بن اسحاق و اصل يونانى آن كه در بعضى از كتابخانه‌ها موجود بوده، مقابله كرده و مواردى را در پاورقى‌ها گزارش كرده است.
پاورقى‌هاى نسبتاً مفصل اين اثر نيز دو دسته است:
دسته‌اى، به بررسى اختلاف نسخ اختصاص دارد كه بيشتر پاورقى‌ها نيز از اين دسته است؛ دسته‌اى ديگر، نقل متن يونانى كتاب و توضيحاتى است كه براى خواننده اين اثر مى‌تواند سودمند واقع شود.
اهميت اين اثر تا به آنجا است كه بعضى از پزشکان در روزگاران بعد، به شرح آن اقدام كرده‌اند؛ از جمله اين شروح مى‌توان به شرح على بن رضوان، طبيب مشهور مصرى اشاره كرد كه هرچند شرح او بر مقاله اول، در گذر زمان از بين رفته است، ولى شرح او بر قسمت دوم كتاب هنوز در كتابخانه‌ها يافت مى‌شود. البته ابوجعفر بن حسداى، پزشک اندلسى اين شرح را تلخيص كرده و آن را «الفوائد المستخرجة من شرح على بن رضوان للكتاب جالينوس الى غلوقن» نام نهاده است كه با اين تلخيص مى‌توان آنچه را على بن رضوان بر مقاله اول نوشته بررسى كرد.