تلخيص كتاب البرهان

تلخيص كتاب البرهان، اثر ابن رشد (د595ق/1199م)، تلخیصی است از کتاب «آنالوطیقای دوم» که چهارمین بخش از مجموعه آثار ارسطو در علم منطق است (این بخش‌ها به‌ترتیب عبارتند از: قاطیغوریاس (مقولات ده‌گانه)؛ بارى ارمینیاس (قضایا)؛ آنالوطیقاى اول (قیاس)؛ آنالوطیقاى دوم (برهان)؛ طوبیقا (جدل)؛ سوفسطیقا (سفسطه و مغالطه)؛ ریطوریقا (خطابه)؛ بوطیقا (شعر) و ایساغوجى).

تلخيص كتاب البرهان
پدیدآوران	ابن رشد، محمد بن احمد (نویسنده) ارسطو (نویسنده) هريدي، احمد عبدالمجيد (مصحح) قاسم، محمود محمد (محقق) باترورث، چارلز ادوين (مصحح)
عنوان‌های دیگر	البرهان. برگزيده
ناشر	الهيئة المصرية العامة للکتاب
مکان نشر	مصر - قاهره
چاپ	1
موضوع	ارسطو، 384 - 322ق. م. البرهان - نقد و تفسير فلسفه اسلامى - متون قدیمی تا قرن 14 فلسفه قديم فلسفه يونان منطق - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BBR‎‏ ‎‏646‎‏ ‎‏1361‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

آنالوطیقا، عنوان مبحثى از منطق ارسطو است که در کتاب «ارگانون‎» وی تحت همین عنوان در دو بخش آنالوطیقای اول و دوم تنظیم شده است. آنالوطیقای اول، شامل دو قسمت است و به نظریه عمومى استنتاج قیاسى مربوط شده و آنالوطیقای دوم (اثر حاضر) دارای دو بخش است که در آنها درباره استدلال برهانى‎، یعنى قیاسى که مقدمات آن قضایای یقینى است‎، گفتگو می‌شود. ارسطو در این اثر، نخست درباره ماهیت علم و شرایط و مقدمات آن و چگونگى ضرورت محمول برای موضوع سخن مى‌گوید و خصوصیات «حد» و «تعریف‎» را که به گفته او به استدلال برهانى بستگى دارد، بررسى مى‌کند، سپس از مبادی علوم برهانى یاد مى‌کند و اصول موضوعه و متعارفه را روشن مى‎سازد و ضمن برشمردن خطاهای قیاس‎، تفاوت دانش و پندار را توضیح مى‎دهد.

آنالوطیقای دوم نیز ابتدا توسط اسحاق بن حنین (متوفای 298 یا 299ق‎/911 یا 912م‎) به سریانى درآمد. ابوبشر متى ترجمه وی را به عربى برگردانید و سپس قویری و کندی و فارابى (ح 259-‎339ق‎/ 873-950م‎) توضیحات و شروحى بر آن افزودند.

کتاب منطق ارسطو در اصل 6 بخش دارد و آنالوطیقای اول و دوم‎، بخش‌های سوم و چهارم آن محسوب می‌شود. کتاب حاضر که مبحث برهان آنالوطیقای دوم را در خود جای داده، شامل دو فن است‎: یکى درباره «برهان‎» و دیگری درباره «حد». در قسمت اول‎، کیفیت اکتساب تصدیقات به‌وسیله برهان‎، تعریف برهان و مبادی و شرایط مقدمات آن بررسى می‌شود و سپس از برهان «اِن» و برهان «لِم» سخن به میان می‌آید. قسمت دوم شامل مباحث مربوط به نحوه اکتساب تصورات تام از طریق «حد» و کیفیت مشارکت حد و برهان است‎.

این کتاب که توسط محمود محمد قاسم تحقیق و توسط احمد عبدالمجید هریدی و چارلز ادوین باتروث، تصحیح شده است، با دو مقدمه از مصححین و محقق آغاز شده است. در مقدمه نخست، به نسخه خطی مورد اعتماد در تصحیح کتاب اشاره گردیده و در مقدمه دوم، علاوه بر نسخ خطی کتاب، به اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته در آن، اشاره شده است.

فهرست مطالب در ابتدا و فهارس دیگر، در انتهای کتاب آمده است که عبارتند از: فهرست اعلام ارسطو (الف- ‎مواضعی که ارسطو در آنها ذکر شده است؛ ب- ‎مواضعی که در آنها به ارسطو اشاره شده است)؛ سایر اعلام؛ کتب مذکور در نص؛ مقابله فقرات تخليص كتاب البرهان ابن رشد با نصوص کتاب البرهان ارسطو و مقابله فقرات مقالات تلخيص كتاب البرهان ابن رشد با فصول مقالات كتاب البرهان ارسطو.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. دبراه ال. بلک، «زیبایی‌شناسی در فلسفه اسلامی»، ترجمه هادی ربیعی و شهرام جمشیدی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: نقد و نظر، شماره 43 و 44، پاییز و زمستان 1385 (16 صفحه، ‎از 204 تا 219).
3. موحد، صمد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، ج2، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.