تلخيص كتاب أرسطوطاليس في الجدل
تلخيص كتاب أرسطوطاليس في الجدل، اثر ابن رشد، شرح متوسط بر «طوبیقا» یا «توپیکا»ى ارسطو و پنجمین بخش از مجموعه آثار ارسطوست که به «ارگانون» یا «منطق» ارسطو معروف می‌باشد (این بخش‌ها به ترتیب عبارتند از: قاطیغوریاس (مقولات ده‌گانه)؛ بارى ارمینیاس (قضایا)؛ آنالوطیقاى اول (قیاس)؛ آنالوطیقاى دوم (برهان)؛ طوبیقا (جدل)؛ سوفسطیقا (سفسطه و مغالطه)؛ ریطوریقا (خطابه)؛ بوطیقا (شعر) و ایساغوجى).
| تلخيص كتاب أرسطوطاليس في الجدل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن رشد، محمد بن احمد (نویسنده)
ارسطو (نویسنده) سالم، محمد سليم (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الجدل. برگزيده |
| ناشر | الهيئة المصرية العامة للکتاب |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ارسطو، 384 - 322ق. م. الجدل - نقد و تفسير فلسفه اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR 647 1359 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرحهای ابن رشد بر آثار ارسطو به سه دسته کلی، تقسیم می‌شود: شرحهای مفصل و بزرگ که «تفسیر» یا «شرح» نامیده می‌شوند، شرحهای متوسط موسوم به «تلخیص» و خلاصه‌های نوشته‌های ارسطو که «جامع» و در جمع، «جوامع» نام دارند. شیوه کار ابن رشد در «تفسیرها» چنین است که نخست پاره‌هایی از متن ارسطو را از ترجمه عربی آنها نقل می‌کند و سپس به تفسیر دقیق و ژرف آنها می‌پردازد و در این رهگذر از آنچه از تفاسیر شارحان یونانی ترجمه‌شده به عربی، در دست داشته است، بهره می‌گیرد و گاه نیز از آنها انتقاد می‌کند و سرانجام برداشت خود را از متن ارسطو توضیح می‌دهد. در خلاصه‌ها یا «جوامع» وی همیشه از سوی خود سخن می‌گوید، درحالی‌که عقاید و نظریات ارسطو را بیان می‌کند و در این رهگذر از نوشته‌های دیگر وی برای توضیح و تکمیل متن در دست، بهره می‌گیرد و از خودش نیز مطالبی بر آنها می‌افزاید[۱].
اما در شرحهای متوسط یا «تلخیصها»، که اثر حاضر نیز از جمله آنها می‌باشد، وی کلمات اول متن ارسطو را نقل و سپس بقیه مطالب را به زبان خودش شرح داده و توضیحات و نظریات شخصی و مطالبی از منابع فیلسوفان اسلامی را نیز بر آنها افزوده است؛ به‌گونه‌ای که اثر، به‌صورت نوشته مستقلی آشکار شده که گفته‌های ارسطو و ابن رشد به هم آمیخته شده و نمی‌توان آنها را از یکدیگر تشخیص داد[۲].
این کتاب، از 8 مقاله یا کتاب تشکیل شده و شامل 3 بخش اصلی است: بخش اول در مخاطبات جدلی و اجزای آن شامل مقاله اول و بخش دوم درباره مواضع جدلی از مقاله دوم تا هفتم و بخش سوم درباره کیفیت سؤال سائل و پاسخ مجیب است. مقاله اول کلیاتی درباره صناعت جدل چون تعریف جدل، صناعت بودن جدل، فایده آن، قضایای جدلی، وضع جدلی و مانند آن است. مقاله‌های دوم تا هفتم شامل مواضع جدلی است. مقاله دوم مشتمل بر مواضع جدلی درباره اعراض، شامل 28 موضع، مقاله سوم شامل بحث آثر (ارجح) و اولى و افضل در مسائل اخلاقی و مدنی در 40 موضع، مقاله چهارم در باب مواضع مربوط به جنس، مشتمل بر 43 موضع، مقاله پنجم درباره خاصه، مشتمل بر 24 موضع، مقاله ششم درباره تعریفات، شامل چند بخش و هر بخش شامل چند موضع و مقاله هفتم درباره هویت و غیریت در چند موضع است. مقاله هشتم درباره قواعد فن جدل، شامل قواعد سؤال و جواب، مقدمات مورد استفاده در فن جدل، سهم سائل و مجیب در قیاس جدلی، ماهیت سؤال جدلی، الزام و تبکیت و جز آن است.[۳].
این اثر، توسط محمد سلیم سالم، تحقیق و تصحیح شده است. وی در مقدمه‌ای که به ابتدای کتاب افزوده، به این نکات اشاره نموده که ابن اسحاق، طوبیقا را از یونانی به سریانی و یحیی بن عدی آن را از سریانی به عربی، ترجمه کرده است و فارابی نیز آن را تلخیص نموده است.[۴].
فهرست مطالب به‌همراه فهرست اعلام، کتب و دليل الكتاب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع و اشاره به لاتین برخی اسامی و کلمات، به اختلاف نسخ اشاره شده است.[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- اعوانی غلامرضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388.
- خراسانی، شرف‌الدین، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.