تلخيص البيان في ذكر فرق أهل الأديان

تلخيص البيان في ذكر فرق أهل الأديان، نوشته متکلم قرن نهم هجری، ع‍ل‍ی ‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د بن عبدالله ف‍خ‍ری، فرقه‌های کلامی همه ادیان جهان (اسلامی، یهودی، مسیحی، مجوس، فلاسفه، براهمه و پرستندگان خورشید، ماه و...) را معرفی می‌کند و در بین فرقه‌های اسلامی، «اهل سنت و جماعت» را «فرقه ناجیه» می‌شمارد و نسبت به سایر ادیان و مذاهب، «تعصب مضاعف» دارد و آنان را گرفتار «ضعف عقل»، «ظلمت بصائر» و «خبث باطن» می‌شمارد. یادآوری: نقدهای ‌بسیاری ‌بر این ‌اثر، وارد است، ولی بیش‌ از این‌، در معرفی ‌اجمالی ‌حاضر نگنجد.

تلخيص البيان في ذكر فرق أهل الأديان
پدیدآوران	ف‍خ‍ری‌، ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (نويسنده) خ‍ی‍ون‌، رش‍ی‍د (محقق) خ‍ی‍ون‌، رش‍ی‍د (مقدمه‌نويس)
ناشر	مدارک
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	2011م
چاپ	2
شابک	‎978-9953-566-07-8
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ف۳ت۸ 75 BL
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نویسنده کیست؟

محقق کتاب، رشید خیُّون‌، گوید:

• سیره و شرح‌حال ع‍ل‍ی ‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د بن عبدالله ف‍خ‍ری در هیچ‌یک از کتاب‌های رجالی مطرح نشده است و از او اطلاعی در دست نیست، جز اینکه مورخ سوری، عمر رضا کحاله، در معجم المؤلفين فقط نام او و نسخه خطی را ذکر می‌کند و دیگر، هیچ. کحاله این مطلب را از خاورشناس آلمانی، کارل بروکلمان گرفته است. بروکلمان او را از متکلمان قرن نهم هجری می‌شمارد که یکی از آثارش «تلخيص البيان في ذكر فرق أهل الأديان» است.
• ملک ظاهر، به ع‍ل‍ی ‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د بن عبدالله ف‍خ‍ری تکلیف کرده است که کتاب حاضر را بنویسد و همین موضوع دلالت دارد که نویسنده جایگاهی در دولت داشته و از فقیهان و اهالی فرهنگ بوده است، ولی معلوم نیست که چرا نام او در کتاب‌های شرح ‌حال دانشوران یمنی نیامده است و حتی به نام او در تاریخ دولت رسولیان و سایر دولت‌های معاصر، نیز اشاره‌ای نشده است.

هدف

نویسنده گوید: این کتاب را با فرمان ملک الظاهربالله (از شاهان دولت رسولیان یمن، درگذشته 842ق) نوشتم تا جمیع فرقه‌های اسلامی و غیر اسلامی و فرقه ناجیه را بشناسانم و کفر و ضلالت بقیه را آشکار سازم.

ساختار و محتوا

نویسنده، کتابش را به 2 بخش تقسیم کرده است:

1. ارباب دیانات و ملل و اهوا و نحل:
   1. فرقه ناجیه؛
   2. خوارج (18 فرقه)؛
   3. معتزله (18 فرقه)؛
   4. شیعه (زیدی، غالی و باطنی: 18 فرقه)؛
   5. مرجئه (18 فرقه)؛
   6. یهود (4 فرقه)؛
   7. مسیحیت (3 فرقه)؛
   8. مجوس؛
   9. فلاسفه؛
   10. براهمه؛
2. پرستندگان دیگر:
   1. بندگان ملائکه؛
   2. بندگان خورشید؛
   3. بندگان ماه؛
   4. بندگان زحل؛
   5. بندگان زهره؛
   6. بندگان شعرا و عبور؛
   7. بندگان آب؛
   8. بندگان آتش؛
   9. بندگان بت‌ها؛
   10. بندگان بشر.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.