بين التصوف و التشيع

بين التصوف و التشيع، اثر هاشم معروف الحسنی، کتابی است پیرامون تاریخ و اصول تشیع و همچنین مصادر، معتقدات و فلسفه تصوف و نیز اشتراکات و افتراقات تصوف و تشیع که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. نویسنده کتاب را به انگیزه پاسخ به اشکالات و اتهاماتی که مخصوصاً در کتاب «الصلة بين التشيع و التصوف» اثر مصطفی شیبی، بر تشیع وارد گردیده، نوشته است.

بين التصوف و التشيع
پدیدآوران	حسنی، سید هاشم معروف (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	التصوف و التشيع
ناشر	دار القلم
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	مجلد1: 1979م
چاپ	1
موضوع	تصوف - دفاعيه‌ها و رديه‌ها شيعه - عقايد شيعه و تصوف
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏281‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏ب‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب با مقدمه و تمهیدی از نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی، در عناوین مختلف و متعددی، ارائه گردیده است. نویسنده در ابتدا، نظریات مختلف پیرامون نحوه به وجود آمدن تشیع را مطرح و نقد نموده و سپس، به نظریه شیعی در رابطه با آن اشاره کرده و در ادامه، ضمن بررسی تاریخ، مصادر و اصول تصوف و اختلافات آن با عقاید و تفکرات شیعه، به معرفی برخی از شخصیت‌های صوفیه، پرداخته است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به انگیزه نگارش کتاب و مطالعاتی که نویسنده در زمینه تصوف داشته، اشاره گردیده است.

در تمهید، مباحثی مقدماتی پیرامون تکوین و نمو تشیع و نظرات مختلف پیرامون آن، مطرح گردیده است.

در اولین عنوان، نظریه قائلین به اینکه تشیع از اختراعات سبئیه می‌باشد، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. قائلین به این نظریه، بر این گمان می‌باشند که تشیع پس از قتل عثمان بن عفان و به‌واسطه عبدالله بن سبأ که معتقد به نظریه وصایت و حق الهی بود به وجود آمد. از جمله کسانی که قائل به این نظریه می‌باشند، ابوالحسین ملطی در کتاب «الرد علی أهل الأهواء و البدع» است. البته وی به این اندازه نیز اکتفا نکرده و در کتاب خود چنین اتهامی را زده است که امامیه، از روافض و ملحدین بوده و منشأ مذهب آن‌ها، عبدالله بن سبأ یهودی می‌باشد

در عنوان دوم، نظریه قائلین به این که تشیع در رد بر مسئله حکمیت و پس از ظهور خوارج به وجود آمده، بررسی و نقد شده است. دکتر احمد صبحی، در کتاب «نظرية الإمامة» ادعا نموده است که از جمله آراء و نظریات پیرامون منشأ تشیع، نظریه برخی از مستشرقین می‌باشد که معتقدند اولین اختلاف پیرامون مسئله امامت، مربوط به خوارج بوده که در امر حکمیت، با حضرت علی(ع) به مخالفت پرداخته و شعار «لا حكم إلا لله» را سر دادند

ادعای دیگری که پیرامون منشأ تشیع از سوی برخی، از جمله مستشرقین، مطرح شده، آن است که تشیع پس از به شهادت رسیدن سیدالشهدا(ع) به وجود آمده است. آن‌چنان‌که از تصریحات قائلین به این نظریه مشخص است، این گروه معتقدند که به شهادت رسیدن امام حسین(ع)، نقطه تحول بزرگی در تاریخ فکری و اعتقادی تشیع بوده است.

در عنوان چهارم، نظریه خود شیعه پیرامون تکوین تشیع، مطرح شده است. نویسنده معتقد است که در هیچ‌یک از نظریات مطرح‌شده فوق، مطالعات تاریخی و روایی صحیحی انجام نگرفته و در تمام آن‌ها، حقیقت پنهان و مجهول مانده است، ولذا وی در این عنوان، نظریه خود شیعه در مورد چگونگی تکوین و نمو تشیع را عنوان و بررسی نموده است.

نویسنده در ادامه، به بررسی تاریخ، مصادر و اصول تصوف و اختلافات آن با عقاید و تفکرات شیعه پرداخته و در این زمینه، موضوعات زیر را بررسی نموده است: تجسیم؛ حلول و اتحاد و وحدت وجود؛ نبوت؛ علامت رسول؛ تفاوت عصمت و شفاعت در نگاه شیعه و تصوف؛ کرامات ائمه(ع) و کراماتی که صوفیه برای خویش ادعا نموده‌اند؛ تفسیر و تأویل و زهد اسلامی و زهد در تصوف

از دیگر موضوعات مطرح‌شده در کتاب، عبارتند از: تصوف و ائمه(ع)؛ غلات؛ تصوف و متصوفه؛ حقیقت تصوف و حدود آن؛ مصدر یونانی، هندی و چینی در تصوف؛ حلول و اتحاد؛ وحدت وجود؛ حقیقت محمدیه؛ مراتب اولیا نزد صوفیه؛ بهشت و جهنم نزد غلات صوفیه؛ دیدگاه صوفیه پیرامون عمل و علم؛ جهاد نزد صوفیه؛ مصطلحات صوفیه، از جمله: جمع و تفریق، فنا و بقا، قبض و بسط، خلوت، غیبت و حضور، تجرید و تفرید، مرید و شیخ و نیز اقطاب طبقه اول صوفیه که عبارتند از: عبدالواحد بن زید، ابراهیم ادهم، ذوالنون مصری، شقیق بن ابراهیم، بشر بن حارث، عسکر بن حسین، معروف بن فیروز کرخی، حاتم اصم، ابوحمزه خراسانی، ابوبکر بن جحدر شبلی، سری بن مفلس سقطی، جنید بن محمد، سمنون بن عمر، ابویزید بسطامی، سهل بن عبدالله تستری، ابوعبدالله محمد خفیف شیرازی، حسین بن منصور حلاج، محی‌الدین بن عربی و عبدالکریم گیلانی

در پایان کتاب، دیدگاه ائمه(ع) و علمای شیعه پیرامون تصوف، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب و منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن داده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

بين التصوف و التشيع (دار التعارف للمطبوعات)

تصوف و تشیع