امام علی دانای اسرار الهی
امام علی دانای اسرار الهی تألیف استاد کاظم محمّدی است و مشتمل بر احادیث و آیاتی است که فضیلت و شأن علم و دانش امام علی را از جهات گوناگون مورد بحث قرار می‌دهد.
| امام علی دانای اسرار الهی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاظم محمّدی (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات نجم کبری |
| مکان نشر | ایران ـ کرج |
| سال نشر | 1396 ش |
| چاپ | 4 |
| شابک | 9-82-2905-964-978 |
| موضوع | فضایل امام علی. علم. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 8الف 3م/4/37 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در علم و معرفت امام علی(ع) هیچ کس در جهان اسلام تردید ندارد، به ویژه که این مورد هم تأییداتی قرآنی دارد و هم از زبان پیامبر گرامی اسلام نیز به انحای گوناگون مورد تأکید قرار گرفته است. از مشهورترین موارد این حدیث رسول خداست که فرمود: «انا مدینة العلم و علی بابها». خوشبختانه نویسنده‌ی کتاب از جمله اشخاصی است که در باره‌ی امام علی(ع) و کتاب نهج‌البلاغه آثار مهمّی را به انتشار رسانده است، از جمله: امام علی انسان ناشناخته، شرح حدیث ثقلین و آشنایی با نهج‌البلاغه، که هر کدام در شناساندن آن حضرت مهم و اثربخش است.
ساختار
کتاب با مقدّمه‌ای نسبتاً بلند در 23 صفحه به نگارش در آمده است و در این مقدّمه تلاش زیاد صورت گرفته تا کلیّت بحث را برای خواننده توضیح دهد و او را با مفاد این اثر آشنا کند. نویسنده کوشش کرده تا در این مقدّمه از طریق آیات و روایات موقعیّت و مقام امام علی(ع) را به نمایش در آورد و برای این منظور به منابع مهمّی ارجاع داده و شواهدی را مورد نظر قرار داده است. امّا چنانکه از مقدّمه و متن کتاب پیداست اشاراتی به کتاب ارشاد القلوب حسن بن علی بن محمّد دیلمی داشته و بخشهایی از آن را از طرق گوناگون مورد نقد و بررسی قرار داده است، ضمن این که از شخصیّت و آثار او نیز مطالب مختصر ولی مهمّی را متذکّر شده است.
کتاب امام علی دانای اسرار الهی فهرستی بدین شرح در آغاز کتاب دارد: مقدّمه، علم امام علی، امام علی و قرآن، حدیثی در خلافت و وصایت و علم امام علی، حدیثی به روایت دیلمی، حدیثی به روایت علامه مجلسی، حدیثی به روایت شیخ صدوق، روایت الصّادقیّه، ترجمانی از حدیث، ورود به شهر مدینه، به دنبال جانشین پیامبر، وصیّت پیامبر، پرسش از ابی بکر، نگرانی سلمان فارسی، امام علی و جاثلیق، علی(ع) طبیب دردهای باطنی، آخرین سفارش رسول خدا(ص)، از من بپرس، جفای مردم، ما و خداوند، بهشت و دوزخ، شرط مباحثه، عرش الهی، جای خدا، جای بهشت، تبدیل زمین، وجه خدا، گزارش سلمان، سخنان جاثلیق، سخنان امام علی(ع)، اخبار آینده، ایمان جاثلیق و یارانش، پرسشها و پاسخها، دو برادر یهودی پرسشگر، روایت صادقیه. در انتها هم کتابنامه و نمایه وجود دارد.
گزارش محتوا
مقدّمه‌ی کتاب به طور مبسوط از امام علی سخن گفته و شأن خلمی و ارزش حضور او را در دوران اسلامی و تأثیرش را بیان نموده است. در همین مقدّمه و از روی فهرست مطالب کتاب می‌توان فهمید که متنی از دیلمی مورد نظر است که از دو طریق دیگر مورد مقایسه و تطبیق واقع شده است، هم از سوی شیخ صدوق و هم از سوی علامه مجلسی و در این تطبیق مواردی که مورد پرسشهای جاثلیق است مطرح می‌شود و در این میانه تنها کسی که قدرت پاسخگویی دارد و او و همراهانش را هم مجاب و هم قانع می‌کند شخص امام علی(ع) است. در واقع کار اصلی با بیان روایتی در قیاس و تطبیق از برای نشان دادن علم وسیع و عمیق ((امام علی(ع)]] به مخاطب است، هر چند که این امری مسلّم و پذیرفته است ولی ذکر و اثبات آن نیز به طور مکرّر خوشایند اهل معنا است.
فصل علم امام علی(ع) با دو بیت زیبا از حکیم سنایی آغز شده که به باب علم بودن و دانش بیکرانه‌ی آن حضرت اشاره دارد. نویسنده در بخشی از این فصل چنین اشارت می‌دهد: در طول تاریخ کسی چون علی(ع) از علم و دانش و خرق حجاب و کشف و یقین سخن نگفته است. آن جناب چنان سخن می‌گوید که گویا برای او همه چیز در حدّ دانش قطعی و دانستن یقینی و بدون حجاب و پرده است. برای او ظاهر و باطن معنایی ندارد، آنچه برای دیگران باطن و غیب است برای او ظاهر و شهود است، این است که با جرئت تمام می‌فرماید: «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً». که هرآینه اگر همه‌ی پرده‌ها به کناری رود هیچ بر یقین من افزوده نمی‌گردد. و این نشان از آن دارد که برای او هیچ مجهولی نیست و دانش او به همه چیز، دانشی کاملاً عینی و یقینی است[۱].
در خصوص سخن مخصوص حضرت که فرمود: «لو کشف الغطاء ما ازددت یقیناً» به این اسناد اشاره کرده است: الحدائق الوردیه، ج1، ص134. صبح الاعشی، ج14، ص257. بحارالانوار، ج40، ص153. الألفین، ص115. الطرائف، ج2، ص512. شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج7، ص253. ارشاد القلوب، ج1، ص124. الاعجاز و الایجاز، ص35. تذکرة الخواص، ص34 و مطالب السؤول، ص78 [۲].
در ادامه‌ی فصل نیز با وجود روایات متعدّد از منابع گوناگون شیعه و اهل سنّت به علم امام علی و دیگر فضیلتهای او اشاره شده که هیچ کس در هیچ کدام از آنها با او برابری نمی‌کند و او یکّه تاز میدان حقیقت است. در فصل امام علی(ع) و قرآن روایات متعدّدی نقل می‌شود که معیّت قرآن و امام و همین طور امام و قرآن را نشانه می‌رود و آن را تأیید می‌کند ضمن این که شاید از همه مهمتر و مشهورتر ماجرای آخرین حج پیامبر خدا باشد که در آن در حضور ده‌ها هزار نفر خلیفه و وصی خود را به عنوان امام و ولی مسلمین معرّفی نمود.
در فصل متن روایت، که راوی آن سلمان فارسی است حدیثی مهم در خلافت و وصایت امام علی(ع) مطرح می‌شود و متن کامل آن بدون کم و کاست روایت می‌گردد. بعد از آن روایت دیلمی در ارشاد القلوب مورد توجّه قرار می‌گیرد که از قول ابن عبّاس مسئله مطرح می‌شود که برخی از سران دینی یهود برای گرفتن پاسخهای خود به نزد خلیفه‌ی پیامبر آمدند که در صورت پاسخ گرفتن به وی و پیامبر و دین او ایمان بیاورند، امّا در این وضع با خلافت ابوبکر مواجه شدند که وی پاسخ هیچ پرسشی را نداشت، عمر و عثمان و دیگران نیز از جواب خالی و تهی بودند، در این حال دست به دامن امام علی(ع) شدند. در این روایت ده‌ها پرسش سخت و رمزی از امام پرسیده می‌شود و امام هم با صبر و دقّت به یکایک آنها پاسخهای کامل و تمام می‌دهد. در صفحه‌ی 123 همین روایت را از قول امام صادق(ع) هم مطرح می‌کند منتها در این روایت دوران خلافت عمر مطرح شده است، ولی آنجا نیز پرسشهای مهمّی وجود دارد. در صفحه‌ی 127 به بعد روایت مذکور از قول علامه مجلسی در کتاب بحار الانوار ذکر می‌شود و نهایتاً از صفحه‌ی 137 به بعد همان روایت از قول شیخ صدوق در الخصال پیگیری می‌شود. از صفحه‌ی 149 تا انتهای کتاب ترجمه‌ی روایت به طور کامل و مبسوط دیده می‌شود که یکایک پرسشها و پاسخهای آنها وجود دارد.
بخشی از ترجمه در معرّفی امام چنین است: على عليه‌السّلام فرمود: آرى! درمان درد سينههاى شما و روشنی بخش دلهایتان و شرح گسترش آنچه را كه بخواهيد پيش من است. بيانى كه شمارا گرفتار شک و شبهه نكند، خبر و آگاهی دادن از كارهايتان، و دليل و برهان مشكلات شما همه نزد من است. پس به نزد من بيا و خاطرت را آسوده و ذهنت را آماده ى فراگرفتن آنچه را كه براى تو مي-گویم، كن! [۳]
ویژگی‌ها
در بررسی گذرا می‌توان برخی موارد را مورد نظر قرار داد:
- مقدّمه‌ی کتاب مختصر و گویای مطالب کتاب است.
- گزینش روایتی خاص و شرح و تطبیق آن کاری چشمگیر و مهم است.
- کتاب با اسناد بسیار زیاد نشان از پژوهشی بودن آن است.
- در طول کتاب صرفاً علم امام مورد نظر بوده است.
- استنادات در معرّفی حدیث جالب توجّه است.
- متن کتاب هم به خوبی مورد روایت قرار گرفته است.
وضعیت کتاب
امام علی دانای اسرار الهی، تألیف کاظم محمّدی
کتاب یک جلد، دارای مقدّمه و فهرستی مطوّل در ابتدای کتاب است، متن آن فارسی و دارای 236 صفحه می‌باشد. ابتدا و انتهای کتاب هم با فهرست مطالب و کتابنامه و نمایه همراه است.
پانویس
منابع مقاله
مقدّمه و متن کتاب