المنثور و المنظوم

المنثور و المنظوم؛ القصائد المفردات التي لا مثل لها، اثری از ابوالفضل احمد بن ابی‌طاهر طیفور (204-280ق)، ادیب، مورخ و جغرافی‌دان، است. این اثر ادبی به همت محسن غیاض تحقیق شده است.

المنثور و المنظوم
پدیدآوران	ابن ابی‌طاهر، احمد بن ابی‌طاهر (نويسنده) غیا‌ض‌، محسن‌ (محقق)
عنوان‌های دیگر	القصائد المفردات التي لا مثل لها
ناشر	عویدات
مکان نشر	فرانسه - پاریس ** لبنان - بیروت
سال نشر	1977م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نوشتار حاضر که به ادبیات منظوم عربی اختصاص یافته، در حقیقت بخشی از بزرگ‌ترین نوشته ادبی نویسنده است و شامل چهارده جزء بوده، لکن به دلایلی بیش از سه جزء از آن به دست نرسیده است. در برخی از منابع از این کتاب با عنوان «اختيار المنظوم و المنثور» نیز یاد شده است.

کتاب مورد بحث قسمت اول از جلد دوازدهم کتاب یادشده است که نویسنده با عنوان «جزء مفرد من أجزاء هذا الكتاب يشتمل علی كل قصيدة و رسالة و صفة لا يوجد لشيء منها مثل و لا اشترك الناس في صفتها»، از آن یاد کرده است. در حقیقت کتاب مشتمل بر دو قسمت شعر و قسمت رسائل (نثر) بوده، اما ازآنجاکه رسائل (نثر) آن در کتاب «جمهرة رسائل العرب» آمده، محقق این نوشتار، ضرورتی برای تکرار آن ندیده و تنها قسمت اول آن یا بخش مربوط به شعر را آورده است.

نویسنده در گردآوری اشعار در این کتاب دو شرط اساسی را مد نظر قرار داده است. این دو شرط عبارت است از خوبی و تمایز قصائد و قطعات شعری، سپس ندرت و عدم اشتهار آنها است. بر این اساس وی از ذکر برخی از قصاید خودداری کرده و تنها قصائدی را مورد نظر داشته که از لحاظ معنی و موضوعی که در آن سروده شده، یگانه و بی‌مانند بوده‌اند.

نویسنده پس از اشاره به موضوعاتی که در کتاب المنظوم و المنثور، مطرح کرده، این جزء را مختص به قصائد معرفی نموده است. وی سپس از معلقات و نویسندگان آنها به‌صورت گذرا سخن به میان آورده و تنها مطلع معلقات را ذکر کرده است.

نویسنده سایر مطالب کتاب را بیشتر به اشعار و قصائدی بلند از شاعرانی مختلف اختصاص داده است. قصیده فائیه جردان العود، یائیه سحیم، رائیه عمر، عینیه لقیط، لامیة العرب شنفری، مقصوره جهم، میمیه ارقم، نونیه ابن ابی‌کریمه، نونیه نظار فقعسی، عینیه خلف احمر، فائیه خزیمی و فائیه ابن ابی‌السعلات کوفی، از جمله قصائد بلندی است که در اثر آمده است. علاو بر این نویسنده قصائد و قطعات شعری کوتاهی را نیز ذکر کرده است. از آن جمله می‌توان به پنج قصیده کوتاه در موضوع رثاء اشاره کرد. دو قصیده آن از آن احمد بن ابی‌سلمه کاتب، یک قصیده متعلق به فضل بن سلیمان و دو قصید از شاعرانی است که نام آنها ذکر نشده است. همچنین دو قصیده کوتاه را که در وصف پل بغداد و ثعلب است، ذکر نموده و در ادامه قطعه‌ای معماگونه به‌همراه ابیاتی از جریر و فرزدق را آورده است. نویسنده در مواردی ضمن ذکر قصائد به معانی برخی کلمات دشوار آنها نیز اشاره کرده است.

محقق تلاش نموده تا متن اثر را به‌صورت کامل و بدون نقص ارائه نماید. وی ضمن اشاره به اختلاف عبارات در نسخ مختلف در پاورقی، به شرح واژگان دشوار و نامأنوس آن پرداخته است. وی در مواردی برخی کلمات غیر واضح یا بدون نقطه را که تشخیص آنها دشوار بوده بدون تغییر بمانند آنچه در نسخه‌های این اثر آمده، در این کتاب آورده است. همچنین محقق به نسخه کتابخانه بریتانیا با حرف (م) و نسخه دارالکتب با حرف (د) در پاورقی اشاره کرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.