المسامرة شرح المسایرة
المسامرة شرح المسایرة اثر كمال‌الدين محمد بن محمد شافعی معروف به ابن ابي شريف مقدسي تأليف قرن دهم است كه در شرح كتاب "المسايرة" اثر كمال‌الدين محمد بن محمد همّام‌الدين حنفی تأليف قرن نهم است كه با تحقيق دو تن با اسامی كمال‌الدين قاري و عزالدين معميش به زبان عربی به چاپ رسيده است.
| المسامرة شرح المسایرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قاری، کمال‌الدین (محقق)
معمیش، عزالدین (محقق) ابن همام، محمد بن عبدالواحد (نویسنده) ابن ابی‌شریف مقدسی، محمد بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | مسایرة في العقائد المنجیة في الآخرة. شرح
المسایرة شرح المسایرة فی العقائد المنجیة فی الآخرة، الجامعة للإصطلاحات السلف و الماتریدیة و الأشاعرة |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1425 ق یا 2004 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن همام، محمد بن عبدالواحد، 790 - 861ق. مسایره فی العقائد المنجیه فی الاخره. - نقد و تفسیر
توحید - متون قدیمی تا قرن 14 کلام اهل سنت - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 217 /الف2 م5022 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تهيه شرحي مناسب برای اصطلاحات علمای گذشته اهل سنت، خصوصاً اصطلاحات موجود در دو فرقه ماتريديه و اشاعره كه در كتاب "المسايره" آمده است.
ساختار
كتاب با مقدمه‌ای شامل شرح حال و زندگی‌نامه مصنف و شارح كتاب شروع شده و در ادامه به روش و اسلوب تحقيق اين كتاب پرداخته سپس مقدمه‌ای از سوي شارح كتاب ذكر شده و بعد با متن كتاب كه با مقدمه‌ي از سوي مصنف كتاب آغاز گرديده و سپس بعد از تعريف علم عقائد، مصنف كتاب خود را در چهار ركن و هر ركن را در ده اصل بيان داشته است.
در پایان نيز فهرستی از منابع و مصادر مورد اعتماد و استفاده مؤلف و شارح، آيات قرآن، احاديث و روايات نبوي، أعلام و شخصيت‌های شرح داده شده در كتاب، اصطلاحات و موضوعات كلامي مورد شرح قرار گرفته و بالاخره فهرست تفصيلي محتويات، كتاب را به پایان رسيده است.
گزارش محتوا
كتاب «المسامرة شرح المسایرة» از متن و شرحي كه به صورت مزجي (تركيبي از متن و شرح) تألیف يافته تشكيل می‌شود كه در متن، ابن همّام با تقليد از روش غزالي در كتاب «قواعد العقائد من إحياء علوم الدين» - كه رساله‌ای شرح شده در قدس شريف و به همين جهت به رساله قدسيه اشتهار يافته و حاوي چهار ركن و در هر ركنیده اصل آمده كه در نهایت با فصلي كه در آن از اسلام و ايمان بحث شده، خاتمه يافته است - به همين روش عمل نموده است.
در حالي كه كتاب ابن همام به اختصار رساله غزالي نبوده و از گستره و جامعيت بيشتري برخوردار بوده و به بارزترين مسائل مرتبط به عقيده شيوخ و علمای ماتريديه و احيانا اشاعره پرداخته، ما را با مكاتبي ناشناخته همچون مكتب سمرقنديه و برخی شيوخ ماوراء النهر كه نسبت به برخی روش‌های استدلال آشنا بوده اما تأليفاتشان در جهان اسلام به شكل شايسته‌ای انتشار نيافته آشنا میسازد.
ابن همام در كتاب خود از همان رويه‌ای كه در تألیف كتاب موسوم به: «التحرير في اصول الفقه» استفاده نموده پیروی كرده است. وي در آن كتاب اصطلاحات شافعي و حنفي و در اين كتاب نيز اصطلاحات اشاعره و ماتريديه را جمع‌آوری و برخی اوقات به اين نكته اشاره نموده است كه اين اصطلاح از آنِ گذشتگان بوده است.
وي نسبت به مكاتب ديگر با انفتاح و سعه‌صدر خاصی برخورد نموده و در برخی موارد با معيار و شناختي كه از مذاهب مختلف داشته مذهبی را بر مذهب ديگر ترجيح داده و در برخی اوقات نيز مذهب خود را با قوّت ترجيح داده است.
و اما ابن ابي شريف مقدسي يعنیشارح اين كتاب، در شرح خود تتمه‌ای را كه برای اين كتاب لازم دانسته به همراه تعليقه و حاشيه‌هایی كه بر اصل اين موضوع لازم ديده در اكثر موارد با روشي ساده بيان نموده است.
در حقيقت اين شرح و متن گفتگويي فكري ميان استاد و شاگرد و يا به تعبيري ديگر يك ماتريدي و اشعري است كه متضمن هشتاد كتاب مرجع و منبع در عقائد، اصول، فقه، حديث و لغت است كه به دور از ظلم و جفايي كه در بيشتر كتاب‌های اعتقادي اهل سنت صورت گرفته است به اين مباحث پرداخته و غالب مطالب اعتقادي را شامل گرديده است.
در ضمن اين كتاب كه توسط دوتن از اساتيد و محقيقان اهل سنت به نام‌های كمال‌الدين قاري و عزالدين معميش به چاپ رسيده دقت و اعتبار اين كتاب را افزون ساخته است.
اين دو حاشيه نويس در مقدمه كتاب درباره روش و منهج خود در اين كتاب اين‌گونه گفته‌اند:
ابن ابي شريف در شرح خود بر كتاب مسايره بسیاری از تعليقات و حاشيه‌های علمي كه برای توضيح معانیمشكل و غامض، بيان مطالب صعب و مشكل و يا مناقشه در نظرات ديگران لازم بوده است را بيان داشته و از اين جهت كار را به اندازه كافي محكم و متقن ساخته و كتاب را برای بهره رساندن بيشتر آمده ساخته است؛ لكن ما نيز به سهم خود هر جا كه شارح بدون شرح از كنار مطلبي گذشته و ما توضيح و تبيين آن را لازم دانسته‌ايم به بيان آن پرداخته‌ايم.
بدون شك عذر شارح در ترك مواردي كه به شرح نپرداخته اشتهار و وضوح آن موارد در زمان تألیف كتاب بوده اما در اين زمان بر خوانندگان مشتبه گرديده و نياز به توضيح و تبيين دارد. از اين‌رو هرموردي را كه ما به نقد، توجيه و يا شفاف سازی آن پرداخته‌ايم بر اساس احساسي بوده است كه ما از اهميت بيان مطلب داشته‌ايم.
از مهم‌ترين مواردي كه ما در اين كتاب به تعليق آن پرداخته‌ايم عبارت بوده‌اند از:
تعداد زيادي از احاديث شريف نبوي، بيشتر روایاتیكه مورد استناد و يا به عنوان شاهد بيان شده، معرفي اعلام و شخصيت‌هایی كه در اين كتاب از آنها نام برده شده، شرح كلمات و اصطلاحات كلامي و فلسفی مشكل و همچنين فهرستی از كتاب‌های مورد اعتماد مصنف و شارح.
و در پایان نيز فهرست‌هایی كه دست‌يابي به مواد به كار رفته در كتاب را آسان‌تر میسازد را بيان داشته‌ايم كه از جمله آنها موارد زير است:
- فهرست آيات قرآن و محل ذكر آن در كتاب.
- فهرست احاديث و روايات نبوي.
- فهرست اصطلاحات كلامي.
- فهرست تفصيلي محتويات كتاب.
نسخه‌شناسی
نسخه حاضر به كوشش مكتبة العصرية للطباعة و النشر و التوزيع بيروت، به سال 1425ق (2004 م) در يك جلد 360 صفحه‌ای در قطع وزيري با تحقیق دو تن به نام‌های كمال‌الدين قاری و عزالدين معميش در پاورقى، همراه با فهرست منابع و مصادر، آيات و روايات، اعلام و شخصيات، اصطلاحات كلامي مورد شرح قرار گرفته و فهرست محتويات كتاب به چاپ رسيده است.
منابع مقاله
برگرفته از متن و مقدمه‌ى كتاب می‌باشد.