المحرر في الفتوى
المحرر في الفتوى، تألیف جمال‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد حلّى، معروف به ابن فهد حلی (م 841 ق) است که تحقیق آن توسط مهدی رجایی صورت گرفته و با اشراف سید محمود مرعشی، ضمن الرسائل العشر منتشر شده است. نام ديگر كتاب، المحرر في فقه الاثنی‌عشر است.
| الرسائل العشر (للحلی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن فهد حلی، احمد بن محمد (نویسنده) رجایی، مهدی (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | المحرر في فقه الاثنی‌عشر |
| ناشر | کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1409 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فقه جعفری - قرن 9ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 182/5 /الف2ر5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
موضوع
اين كتاب به صورت فقه فتوايى و رساله‌هاى عمليۀ متداول تأليف شده است و اگرچه مؤلف قصد داشته كه يك دورۀ فقه را در چهار قسمت عبادات، معاملات، ايقاعات و احكام بيان نمايد امّا فقط كتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، اعتكاف و قسمتى از حج تا ابتداى بحث حصر و صد را توانسته است تأليف نمايد.
وى در خطبۀ كتاب در معرفى آن مى‌نويسد: قد بيّنت في هذا المختصر ما يحتاج إليه المكلف في معرفة عباداته و معاملاته على وجه الإيجاز و الاختصار و سميته ب «المحرر في الفتوى». در اين مختصر، آنچه مكلف در شناخت عبادات و معاملات نياز دارد به نحو مختصر و موجز بيان كردم و آن را المحرر في الفتوى ناميدم.
اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه واقع شده و در كتاب‌هاى «روض الجنان»، «كشف اللثام»، «مفتاح الكرامة»، «مستند الشيعة»، «جواهر الكلام»، «كتاب الطهارة» شيخ انصارى به آن استناد و نظريات و فتاوى آن بررسى شده است.
اين كتاب توسط ملا شرف‌الدين شيفنكى (م 907 ق) كه از شاگردان قوام‌الدين كلباوى بوده است شرح زده شده است. (الذريعة 55/14، أعيان الشيعة 336/7).
علت تأليف و نام كتاب
در صفحۀ 148 از جلد 20 الذريعة به نقل از مجالس المؤمنين (ج 580/1) و نامۀ دانشوران (ج 376/1) و كشف الحجب داستانى نقل شده كه: ابن فهد در خواب سيد مرتضى را ديده و از او درخواست نموده كتابى را بنويسد كه «يحرر المسائل و يسهل الأدلّة و يكون أوّله بعد البسملة: الحمد للّه المتقدس بكماله عن مشابهة المخلوقات».
يعنى مسائل فقهى را تحرير و پاکسازى نمايد و دلائل فقهى را آسان بيان نمايد و ابتداى آن را با اين كلمات آغاز كند: حمد فقط براى خداوندى است كه به سبب كمالش از مشابهت با مخلوقات منزه است. ابن فهد پس از بيدار شدن كتاب را با تناسب با صفت يحرر المسائل به «المحرر» نام‌گذارى و تأليف آن را آغاز نموده است.
اگرچه در كتاب مجالس المؤمنين و كتاب‌هاى پس از آن نام كتاب «التحرير» ذكر شده است امّا همان‌طور كه آقا بزرگ در الذريعة به نقل از أمل الآمل، الرياض و روضات الجنات و نسخۀ خطى شيخ هادى کاشف‌الغطاء ذكر نموده است نام صحيح آن «المحرر» است. (أمل الآمل ج 21/2، الذريعة ج 377/3، ج 148/20).
لازم به ذكر است كه اوّلا خطبۀ كتاب «المحرر» با اين عبارت آغاز شده است: الحمد للّه ربّ مسبب الأسباب و مسهل الاصعاب. كه با خطبه‌اى كه در خواب از وى خواسته شده است و ثانيا بر خلاف آنچه در درخواست سيد مرتضى ذكر شده است كه كتاب به سبک فقه استدلالى نوشته شده و در بردارندۀ مسائل فقهى باشد، كتاب به سبک فقه فتوايى نوشته شده است.
تاريخ انتشار
كتاب موجود در سال 1409 در كتابخانۀ عمومى آيت‌الله عظمى مرعشى نجفى در شهر قم چاپ شده است. تحقيق و تصحيح كتاب توسط سيد مهدى رجايى انجام شده است.
تاريخ تأليف
از آنجا كه مؤلف قصد داشته يك دوره فقه فتوايى بنويسد امّا موفق به انجام اين امر نشده و از طرفى نظم و ترتيب در متن و فتاوى صريح و دقيق آن نشان از اين دارد كه اين كتاب در اواخر عمر شريف وى تأليف شده است.
ترتيب مطالب
اگرچه مؤلف در خطبۀ كتاب مى‌نويسد «و كسرته على أربعة أقسام، القسم الأوّل في العبادات» يعنى مطالب كتاب را در چهار قسمت مرتب نموده‌ام و قسمت اول آن در عبادات است.
و در پایان كتاب الصوم و پایان صلاة اموات نيز به مطالب بعدى كتاب ارجاع مى‌دهد، امّا فقط كتاب‌هاى طهارة، صلاة، صوم و حج تا پایان واجبات يوم النحر و منى را تأليف نموده است.