المجموع المغيث في غريبي القرآن و الحديث
المجموع المغيث في غريبي القرآن و الحديث، نوشته حافظ، ابوموسی محمد بن ابی‌بکر بن ابی‌عیسی مدینی اصفهانی (درگذشته 581ق)، فرهنگ‌نامه‌ای الفبایی با هدف آشناسازی علاقه‌مندان با واژگان ناآشنای قرآنی و روایی است. این اثر، كتاب الغريبين نوشته ابوعبید هروی را تکمیل می‌کند.
| المجموع المغيث في غريبي القرآن و الحديث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مدینی، محمد بن عمر (نويسنده) عزباوی، عبدالکریم (محقق) |
| ناشر | جامعة أم القری. معهد البحوث العلمية و إحياء التراث الإسلامي |
| مکان نشر | عربستان - مکه مکرمه |
| سال نشر | 1408ق - 1410ق - 1426ق - 2005م |
| چاپ | 2 |
| شابک | - |
| موضوع | احادیث اهل سنت - غریب الحدیث - غریب القرآن - قرآن -- مسائل لغوی - قرآن - واژه نامهها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | /م4م3 82/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- محقق کتاب و استاد دانشگاه اُمّ‌القری، عبدالکریم غرباوی، گوید: دانشوران از جمله ابن اثیر و ابن خلکان کتاب حاضر را ستوده‌اند[۱] و روش نویسنده در این اثر، شیوه ابوعبید هروی در كتاب الغريبين است و...[۲].
- مدینی اصفهانی نوشته است: زمانی که كتاب الغريبين نوشته ابوعبید هروی را مطالعه کردم، دریافتم که مطالبش بس سودمند است و نیازهای علاقه‌مندان فواید قرآن و حدیث را برآورده می‌سازد، او را ستودم و کارش را تحسین کردم، ولی یافتم که برخی از کلمات را نیاورده است؛ زیرا واژگان ناآشنای عربی بیشتر از آن است که همه آن در یک کتاب جمع گردد. پس همواره درصدد بودم که موارد فراموش‌شده را بیابم و بنویسم تا آنکه به رساله مختصری دست یافتم که یکی از دانشوران خراسان (که اسم نویسنده‌اش ذکر نشده) بعد از سال 450ق، نوشته و آن را از واژگان غفلت‌شده در كتاب الغريبين با استفاده از کتاب «غريب القرآن» تألیف عُزیزی، پُر کرده و نیز معانی اسماء الله و کلماتی از غرائب القرآن به آن افزوده است؛ پس آن الفاظ را هم به کتابم افزودم و در مواردی که مطرح می‌شود، به سخن او اشاره می‌کنم؛ زیرا ضایع کردن حق او و پنهان‌سازی یاد و تلاش و گردآوری وی را جایز نمی‌دانم... و هدفم دستیابی به ثوابی است که برای معلمان در دعای فراگیران قرار داده شده است[۳]. البته بدان که برخی از واژگان باقی می‌ماند که در این اثر نیامده و من به آن دست نیافتم و یا در املاها و نوشته‌های دیگرم آورده‌ام، ولی از روی تنبلی و کسالت در اینجا نیاورده‌ام و به این بسنده کرده‌ام که در کتاب دیگرم مطرح شده است[۴].
ساختار و محتوا
این کتاب، از 4 جلد به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است:
- جلد اول: (از حرف الف تا راء).
- جلد دوم: (از حرف زاء تا قاف).
- جلد سوم: (از حرف کاف تا یاء).
- جلد چهارم: (فهارس فنی).
نمونه مباحث
- «قصد»: سخن خدای متعال: «وَ اقْصِدْ فِي مَشْيك...» (لقمان: 19)؛ یعنی: در راه رفتن میانه‌رو باش، پس با تکبر و غرور راه مرو و خیلی آهسته هم نرو! و «قصد» در بین افراط و تفریط در هر چیزی است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.