الذخیرة (قرافی)

الذخيرة، تألیف احمد بن ادریس قرافی (متوفی 684ق)، از مهم‌ترین تصنیفات در فقه مالکی در قرن هفتم هجری است. تحقیق و مقدمه اثر به قلم محمد حجی است.

الذخیرة
پدیدآوران	قرافی، احمد بن ادریس (نويسنده) حجی، محمد (محقق)
ناشر	دار الغرب الإسلامي
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1994م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	14
کد کنگره	1373 /ق4ذ3 178/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این کتاب از مهم‌ترین تألیفات در فقه مالکی در قرن هفتم هجری و آخرین منابع مهم و اصلی نوشته‌شده در این مذهب است؛ زیرا بزرگان فقهای مالکی مغرب و مشرق که معاصر قرافی بوده یا بعد از او آمده‌اند، جز نوشته‌های مختصری که فارغ از محتوای مناسب و ادله اجتهادی پویا هستند، ننوشته‌اند‏.

قرافی در نگارش الذخيرة، از قریب به چهل تألیف مذهب مالکی استفاده کرده که پنج مورد از آنها را به‌منزله مصادر اصلی دانسته و دائماً به آنها مراجعه کرده و آنها را باهم مطابقت داده و مورد مناقشه قرار داده است. این آثار عبارتند از: «مدونه» سحنون قیروانی، «التفريع» عبیدالله بن جلاب بصری (متوفی 378ق)، «رساله» ابن ابی‌زید قیروانی، «التلقين» قاضی عبدالوهاب بغدادی (متوفی 422ق) و «الجواهر الثمينة في مذهب عالم المدينة» عبدالله بن شاس مصری (متوفی 610ق)‏.

از ویژگی‌های این اثر دقت در تعابیر، وسعت دید و روانی اسلوب و تقسیم و تبویب خوب است. قرافی در این اثر خود بین فقه و اصول و لغت و قواعد آن، منطق و فلسفه و حساب و جبر مزج نموده است. وی برای کاهش حجم کتاب از مصطلحات دقیق و رموز واضحی در اسامی اشخاص و کتبی که فراوان در کتاب تکرار شده، استفاده کرده است؛ به‌عنوان مثال از لفظ «الأئمة»، منظورش شافعی و ابوحنیفه و ابن حنبل است و یا «ش» را رمز برای شافعی قرار داده و منظورش از «الصحاح»، الموطأ و دو صحیح بخاری و مسلم است‏.

در الذخيرة، در ابواب و فصول، عناوین فرعی چون تمهید، تحقیق، تفریع، تنقیح، تحریر، تذییل و... وجود دارد که مشتمل بر معلومات اضافی و محدود کردن و یا برجسته کردن مطالب است‏.

مباحث کتاب، مشتمل بر دو مقدمه است: مقدمه اول، در آداب فقه و مقدمه دوم، در آنچه فقیه از اصول فقه و قواعد شرع و مانند آن باید بداند. پس از آن مباحث اصول فقه مالکی در 20 باب و فصول متعدد مطرح شده است. سپس مباحث فقهی به شیوه کتب فقهی ارائه شده است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.