الحاشية على المطول
الحاشية علی المطول شرح تلخيص مفتاح العلوم (في علوم البلاغة)، اثر ابوالحسن علی بن محمد بن علی، معروف به سید شریف جرجانی (740-816ق)، شرحی است بر کتاب «المطول» سعدالدین مسعود بن عمر بن عبدالله تفتازانى (722-792ق).
| الحاشية على المطول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جرجانی، علی بن محمد (نويسنده) اعرضی، رشید (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | شرح تلخيص مفتاح العلوم (في علوم البلاغة) |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1428ق - 2007م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب «مطول»، خود شرحی است بر «تلخيص المفتاح» جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمان خطیب قزوینى (666-739ق) که آن نیز ویراسته بخش سوم کتاب «مفتاح العلوم» سراج‌الدین ابویعقوب یوسف بن محمد بن على سکاکى خوارزمى حنفى (554 یا ۵۵۵–۶۲۶ق) است؛ به‌عبارت‌دیگر، کتاب «مطول» نتیجه و ثمره نهالى است که سکاکى آن را غرس کرده و خطیب قزوینى آن نهال را آبیارى کرده و سرانجام آن نهال، به دست تفتازانى میوه داده است. تفتازانی، در کتاب «مطول» تنها به شرح «تلخيص المفتاح» خطیب قزوینی و کتاب «مفتاح العلوم» سکاکی، اکتفا نکرده، بلکه آراء پیشینیان و علمای علوم بلاغی و لغت‌دانان را نیز مورد بحث قرار داده و به آراء مبرد مؤلف کتاب «الكامل» و زجاج نویسنده کتاب «معاني القرآن و إعرابه» و جوهری مؤلف «صحاح» و مرزوقی شارح دیوان حماسه نیز اشاره کرده و در ضمن تشریح مطالب به آراء عبدالقاهر جرجانی و زمخشری و امام فخر رازی و ابن سینا و ابن اثیر، هم توجه کرده است[۱].
ارزش و اهمیت کتاب «مطول»، باعث شد تا حاشیه و شروح فراوانی بر این کتاب نوشته شود که اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد. روش شرح حاضر، به‌صورت «قال:... أقول:...» می‌باشد[۲].
جرجانی در این کتاب، تنها به تشریح و توضیح کلام تفتازانی، اکتفا ننموده و علاوه بر آن، به نقد برخی از آراء و نظریات وی نیز پرداخته است[۳] که البته به اعتقاد برخی، این انتقادات چندان ارزشی ندارد؛ زیرا جنبه حکمی او بر ذوق عربیتش رجحان دارد و سید شریف توانسته است در این حاشیه برخی از مفاهیم و مقاصد تفتازانی، همچون اقسام وضع و انواع دلالات و اقسام استعارات را به‌خوبی، بیان کند[۴].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- علوى مقدم، سید محمد، «بحثى درباره کتاب مطول سعدالدین تفتازانى و تأثیر آن در کتب بلاغى»، پایگاه مجلات تخصصى نور، نشریه: علوم قرآن و حدیث «مشکوة»، تابستان 1363، شماره 5.