اسرار عرشیه
اسرار عرشیه، بررسی و تحلیل تعلیقات امام خمینی(س) بر مصباح الأنس، تألیف یاسر جهان‌پور است که در آن تعلیقه‌های امام خمینی را بر کتاب «مصباح الأنس بين المعقول و المشهود في شرح مفتاح غيب الجمع و الوجود» از شمس‌الدین محمد بن حمزه فناری، مشهور به ابن فناری (834-751ق) را شرح کرده است. مصباح الأنس، خود، شرحی بر «مفتاح الغيب» و یا «مفتاح غيب الجمع و الوجود» اثر مهم صدرالدین قونوی است.
| اسرار عرشیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جهانی‌پور، یاسر (نويسنده)
خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران (شارح) فناری، محمد بن حمزه (نويسنده) صدرالدین قونیوی، محمد بن اسحاق (نويسنده) ابن عربی، محمد بن علی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | بررسی و تحلیل تعلیقات امام خمینی رحمه‌الله بر مصباح الانس ** تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و تعلیقات علی مصباح الانس. شرح ** فصوص الحکم. شرح ** مصباح الانس. شرح ** مطلع خصوص الکلم فی معانی فصوص الحکم. شرح |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). مؤسسه چاپ و نشر عروج |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1397ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-212-502-9 |
| موضوع | خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368. تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس -- نقد و تفسیر - قیصری، داود بن محمود، - 751ق. مطلع خصوص الکلم فی معانی فصوص الحکم - نقد و تفسیر - صدرالدین قونیوی، محمد بن اسحاق، 607 - 673ق. مفتاح الغیب - نقد و تفسیر - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - ابن عربی، محمد بن علی، 560 - 638ق. فصوص الحکم - نقد و تفسیر |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | 6027383ف2الف 283 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ابن فناری در مصباح الأنس - که از آثار ممتاز و ویژه در عرفان اسلامی و یکی از دروس سطح بالای عرفان برای علاقه‌مندان است - تلاش کرده تا به زبان عقل و با انطباق مشهودات با معقولات، به شرح کتاب دست زند. امام خمینی بر این کتاب، 132 تعلیقه تحریر نموده که 82 تعلیقه آن، شرح و توضیح کلمات ابن فناری است که در میان آن‌ها دیدگاه‌های تازه از امام خمینی ذیل مطالب او دیده می‌شود. امام خمینی بر این باور است که ابن فناری در برخی جاها متن «مفتاح الغيب» را به‌درستی درنیافته است. از این تعلیقه‌ها، 12 تعلیقه، مربوط به شرح عبارت‌های صدرالدین قونوی است و 3 تعلیقه نیز نقد ماتن است.
تعلیقه‌های امام خمینی تا نیمی از کتاب را در بر گرفته و نیم دیگر بدون تعلیقه مانده است که چرایی آن روشن نیست. امام خمینی در این تعلیقه‌ها از گفته‌های عارفان بزرگ بهره برده و گاه، آن‌ها را نقد کرده است؛ مثلاً او در تعلیقه نهم که ویژه مبحث «نام‌های مستأثره» است، سخن استاد خود آیت‌الله شاه‌آبادی را آورده و نقد نموده است و یا در تعلیقه 26 در باب اختیار حق تعالی کلام استاد خود «میرزا هاشم اشکوری» را نقد کرده است. امام خمینی در دو تعلیقه 53 و 55 از کلام آیت‌الله شاه‌آبادی و در دو تعلیقه 75 و 98 به‌ترتیب از سخن خواجه نصیرالدین طوسی و شعرهای مولوی برای تأیید قول خود بهره گرفته است. او در تعلیقه 72 به مذهب علامه دوانی در وجود اشاره کرده و در تعلیقه 105، طریق «صاحب مواقف» در جعل و جاعل را بیان کرده است.
نکته دیگر، آنکه امام خمینی ضمن بیان تعلیقه‌ها به کتاب‌های دیگر خود به‌مناسبت بحث ارجاع داده است؛ از جمله در چهار تعلیقه 33، 54، 90 و 107، به کتاب مهم خود در عرفان نظری «مصباح الهداية إلی الخلافة و الولاية» اشاره نموده و توضیح مفصل‌تر و کامل‌تر در خصوص تعلیقه‌های مذکور را به مطالعه کتاب خود محول کرده است. همچنین، در تعلیقه 58 از کتاب مهم عرفانی دیگر خود «شرح دعای سحر» یاد کرده است و خوانندگان را جهت توضیح تکمیلی در خصوص کمال جلا و استجلا با این عبارت «عندنا في هذا المشهد تحقيق رشيق يظهر شمة منه من شرحنا لدعاء الأسحار من شهر رمضان المبارك» به کتاب مذکور ارجاع داده است. مبحث «جعل و جاعل» نیز بحث تازه‌ای است که امام خمینی بر آن بسیار تأکید داشته است؛ این مبحث و مسئله تعلق جعل به ماهیت در آرای دقیق عرفانی است که در تعلیقه‌های گوناگون به آن‌ها توجه شده است.
جهان‌پور در این اثر، هر 132 تعلیقه را به روش کتابخانه‌ای شرح نموده و توضیح داده است. بخش عمده‌ای از تعلیقه‌ها شرح کامل شده، به‌گونه‌ای که خواننده اهل فن بتواند با مطالعه شرح ارائه‌شده، به هدف امام خمینی از بیان تعلیقه برسد. نویسنده در این زمینه با دشواری‌های خاصی روبه‌رو بوده است. یکی از این دشواری‌ها عبارت‌های سنگین، مغلق و فنی ابن فناری در مصباح الأنس است؛ ازاین‌رو، تلاش گسترده‌ای را برای فهم و ترجمه عبارت‌های او و قونوی انجام داده است تا در راستای آن‌ها فهم تعلیقه‌ها آسان شود. این مهم، فرایند تألیف را برای وی زمان‌بر و پیچیده نموده است.
مشکل دیگر، تعلیقه‌های بسیار سنگین امام خمینی بوده است که بسیاری از آن‌ها مجمل و مختصرند، که گره‌گشایی از آن‌ها کار بسیار دشواری برای نویسنده بوده است؛ به‌ویژه آنکه در این تعلیقه‌ها دیدگاه‌های نویی نیز ارائه شده است و ازآنجاکه برخی تعلیقه‌ها پیرامون موضوع‌های مشترکی نوشته شده‌اند، نویسنده یک تعلیقه را به‌تفصیل شرح کرده و تعلیقه‌های دیگر را به آن ارجاع داده است.
نویسنده از آخرین و کامل‌ترین نسخه‌ای که مورد تأیید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام بوده، بهره گرفته است. شیوه نوشتاری این اثر بدین‌گونه است که در آغاز هر فصل، متن مصباح الأنس، تعلیقه‌ها، ترجمه تعلیقه‌ها و در آخر، شرح نویسنده بر تعلیقه‌ها پی‌درپی آورده شده‌اند[۱].
جهانی‌پور کتاب را با شرح حال صدرالدین قونوی، ابن فناری و امام خمینی آغاز کرده است[۲]. او در پاورقی‌ها علاوه بر نشانی منابع، برخی مطلب‌های مهمی را که در آثار عارفان، به‌ویژه امام خمینی دیده، آورده است و در شرح تعلیقه‌ها، از منبع‌های کلاسیک اصیل بهره جسته است. او، شرح خود را به‌اختصار و اجمال نوشته است تا خواننده، خود تلاش کرده و به فهم نکته‌های آن دست یابد.
نویسنده تلاش کرده است که با رجوع به آثار امام خمینی، فهم دقیقی از مطالب عرفانی بیابد و به کشف نظریه‌های تازه و ابداعی و تطبیق میان باورهای عرفانی امام خمینی و دیگر عارفان با رجوع به آثار معتبر و اصیل عرفان دست یابد. او در این کار، از منبع‌های دست اول بهره گرفته است. در مجموع، این اثر، به‌سان یک دائرةالمعارف عرفانی شده است که در آن از ذات خداوند تا انسان کامل و عوالم وجود بحث می‌شود[۳].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار.