ادبیات ایران و آیین شبیه‌خوانی
ادبیات ایران و آیین شبیه‌خوانی تألیف محمدحسین ناصر بخت، در هر فصل این نوشته به بخشی از تأثیر ادبیات در تعزیه پرداخته شده و به سبب اهمیت و ارتباط اسناد و نمونه‌های خاص بررسی شده با هر فصل پاره‌ای از آنها در ضمیمه هر فصل آمده است.
| ادبیات ایران و آیین شبیه‌خوانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ناصر بخت، محمدحسین (نویسنده) |
| ناشر | سوره مهر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۶ش |
| شابک | 1-2-060-03-600-978 |
| موضوع | تعزیه - ایران - تاریخ و نقد,نما‌یشنا‌مه مذهبی فا‌رسی,ادبیات ایرانی - تا‌ثیر,اساطیر ایرانی - تا‌ثیر,تعزیه‌نا‌مه‌ها |
| کد کنگره | PIR۳۸۳۴/ن۲الف۴ ۱۳۹۶ |
گزارش کتاب
شبیه خوانی یا تعزیه، نمایشی است که به همت ایرانیان شیعه مذهب بر محور واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) شکل گرفت. بعدها داستان‌های دیگری از زندگی پیامبران، ائمه، اولیا و یارانشان و نیز داستان‌هایی با مضامین اخلاقی، حماسی و غیره به آن افزوده شد. این نمایش که ساخته عوام بود، بعدها توجه خواص و دربار را نیز به خود جلب کرد. به ویژه در دوران قاجار از حمایت رسحمی دولت برخوردار شد؛ تا جایی که سرانجام در اواخر سال 1290 ق عمارت مشهور تکیه دولت با ساختمانی مدور برای آن ساخته شد.
تکیه دولت مکانی بود که همیشه در آن تعزیه اجرا می‌شد. به همین دلیل تعزیه (شبیه خوانی) از وظایف مذهبی خود گامی فراتر نهاد و با طرح افسانه‌ها، اساطیر، و حتی موضوعات روزمره تنوع بیشتری یافت. به این ترتیب مجالس شبیه‌خوانی که در ابتدا به تعزیه امام حسین(ع) و یارانش محدود بود، از نظر مضمون و موضوع گسترش یافت.
از سوی دیگر می‌دانیم که ادبیات از ارکان حیات فرهنگی ایرانیان به شمار می‌آید؛ چنان که جهانیان این ملت را با ادبیات آن و مشاهیری چون فردوسی، نظامی، عطار، خیام، مولوی، سعدی و حافظ می‌شناسند. ادبیاتی که منعکس کننده تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم، تجارب، اندیشه‌ها و تخیل ایرانیان است و همواره با سایر جلوه‌های حیات فرهنگ ایرانی در ارتباطی تنگاتنگ بوده است. پس کنکاش درباره تأثیر ادبیات ایران‌زمین در مجالس تعزیه برای شناخت بیشتر این نحله نمایشی امری ضروری است؛ نمایشی که از یک سو متون آن جزئی از گنجینه ادبیات ایران به شمار می‌آید و از سوی دیگر شکل‌گیری و پدید آمدن آن بودن رشد و اشاعه نقل‌های حماسی و مذهبی که مستقیم ریشه در ادبیات مکتوب و شفاهی ایران زمین داشتند، امکان‌پذیر نبوده است. این همان نکته‌ای است که نوشته حاضر با ارائه نمونه‌هایی از حضور مستقیم و بی واسطه ادبیات ایران در تعزیه و همچنین تأثیر غیر مستقیم و غیر علنی آن در شکل دادن به اندیشه‌ها، مضامین، شخصیت‌پردازی، ساختار، الگوهای تکرار شونده رفتار قهرمانان، چگونگی رویدادها، فضاسازی و غیره به آن خواهد پرداخت.
در هر فصل این نوشته به بخشی از تأثیر ادبیات در تعزیه پرداخته شده و به سبب اهمیت و ارتباط اسناد و نمونه‌های خاص بررسی شده با هر فصل پاره‌ای از آنها در ضمیمه هر فصل آمده است.[۱]
پانويس