ابن شبه نمیری، عمر بن شبه
ابوزيد، عمر بن شبة بن عبيدة بن زيد نُمیرى (۱۷۳- ۲۶۳ق/۷۸۹ -۸۷۷م)، اديب، شاعر، راوىِ اخبار و احاديث
| نام | ابن شبه نمیری، عمر بن شبه |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن شبه، ابوزید عمر بن شبه
نمیری البصری، عمر بن شبه |
| نام پدر | عبیده |
| متولد | 173ق |
| محل تولد | بصره |
| رحلت | 262 ق |
| اساتید | ابوعُبيده
مَعْمَر بن مثنّى اصمعى محمد بن بشار بن بُرد |
| برخی آثار | تاریخ المدینة المنورة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01046AUTHORCODE |
ولادت
در سال 173ق، ديده به جهان گشود. «شبّه»، لقب پدر او بود كه گویند از ترانه رجزگونه‌اى كه مادرش در كودكى برای وى مى‌خوانده، اخذ شده است. ابن شبّه ظاهراً در بصره به دنيا آمد، ولى مدتى از دوران كودكى خود را در عبّادان (آبادان) گذراند.
تحصیلات
وى ادب و اخبار عرب را ابتدا از پدر و سپس از استادان بزرگى چون ابوعُبيده، مَعْمَر بن مثنّى و اصمعى و محمد بن بشار بن بُرد فراگرفت. پس از آن برای استماع و جمع حديث راهى بغداد شد و به‌زودى یکى از بزرگ‌ترين محدثان و آگاهان به اخبار و ادب عربى گرديد؛ چندان‌كه تاريخ‌نگارانى مانند طبرى و محدثانى چون ابن ماجه از او روايت كرده‌اند. ابن جبّان و دارقطنى او را ثقه دانسته‌اند.
ابن شبه از جمله كسانى است كه در مسئله خلق قرآن، گرفتار آمد؛ وى به مخلوق بودن قرآن قائل بود؛ ازاين‌رو، او را كافر خواندند؛ به همین جهت، کتاب‌هاى او را پراكندند و وى خانه‌نشين شد.
ابن شبّه را مى‌توان یکى از پيشاهنگان نهضت جمع و تدوین اخبار و نوادر عرب كه تقريباً از اواسط قرن دوم هجرى با تلاش كسانى چون ابوعبيده و اصمعى شروع شده و در زمان او شكل جدى‌تر و جديدترى به خود گرفته بود، به شمار آورد. او و كسانى چون زبير بن بَكّار به جمع‌آورى شعر و اخبار كهن عرب كه بيم فراموشى و نابودى آنها مى‌رفت، همت گماشتند و بدين‌سان، گنجينه بزرگى از آثار گذشتگان را فراهم آوردند.
نوشته‌هاى ابن شبه، چندين قرن مورد استفاده و استناد مؤلفان بزرگ قرار گرفت و كسانى همچون طبرى و ابوالفرج اصفهانى از آنها بهره بسيار برده‌اند.
وى در سرودن شعر نيز مهارت داشته و ابياتى از اشعار وى به‌طور پراكنده در آثار مرزبانى، ابن نديم، خطیب بغدادى و ياقوت مضبوط است.
اساتيد و مشايخ
- ابوعُبيده، مَعْمَر بن مثنّى؛
- اصمعى؛
- محمد بن‌بشار بن بُرد؛
- عبدالوهاب ثقفى؛
- محمد بن جعفر غندر؛
- محمد بن ابى عَدى؛
- على بن عاصم؛
- جبلة بن مالك؛
- ابن بدر سكونى؛
- هارون بن عبدالله؛
- عمر بن شيب؛
- ابوعاصم نبيل؛
و...
كسانى كه از او حديث شنيده‌اند
- ابوبكر بن الدنيا؛
- ابوشعيب حرانى؛
- ابوالقاسم بنوى؛
- ابن ماجه صاحب سنن؛
- ابوالعباس ثقفى؛
و...
وفات
ابن شبه، در سال 262ق، درگذشت.
آثار
ابن شبه، کتاب‌هایى را در تاريخ، ادب، زبان، اخبار و علوم دينى تأليف كرده كه برخى از آنها عبارتند از:
- تاريخ المدينة المنورة؛
- کتاب الكوفة؛
- کتاب البصرة؛
- کتاب امراء المدينة؛
- کتاب امراء المكة؛
- کتاب مقتل عثمان؛
- کتاب الاغانى؛
- کتاب اخبار المنصور؛
- کتاب النسب؛
- کتاب اخبار بنى نمیر؛
و...[۱].
پانویس
- ↑ فاتحی نژاد، عنایت‌الله، ج4، ص67
منابع مقاله
فاتحی نژاد، عنایت‌الله، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378