إحقاق الحق و إزهاق الباطل
إحقاق الحق و إزهاق الباطل، تألیف قاضى نورالله شوشترى، در ردّ کتاب «ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل»، نوشتۀ فضل‌للّه امین فرزند روزبهان بن فضل‌للّه خنجى شيرازى اصفهانى از اعاظم عالمان شافعيه. وى فردى حكيم، عارف، صوفى، محدث، شاعر و اديب بود. آثار متعددى از وى برجاى مانده كه مشهورترين آنها همان کتاب «ابطال نهج الباطل» است كه در ردّ بر نهج الحق و كشف الصدق علامه حلّى نگاشته است.
| إحقاق الحق و إزهاق الباطل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین (نویسنده) مرعشی، سید شهاب‌الدین (مقدمه‌نویس) |
| ناشر | کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1409 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اهل سنت - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها
شوشتری، نور الله بن شریف‌الدین، 956 - 1019ق. احقاق الحق و ازهاق الباطل - نقد و تفسیر شیعه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها کلام شیعه امامیه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 34 |
| کد کنگره | BP 211 /ش9 الف303 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
وى در کتاب خویش از جاده انصاف خارج گشته و رعايت ادب را ننموده و کتاب خویش را آكنده از مطالبى ساخته است كه موجب خشم خداوند، سرزنش خردمندان و نكوهش خرد مى‌گردد.
«احقاق الحق» كه در ردّ کتاب فضل بن روزبهان نوشته شده، خلاصه‌ایست از مجادلات شيعه و سنى پيرامون مباحث الهيات، نبوت و امامت.
روش مؤلف
روشى كه مؤلف در پيش گرفته، روش مناظره است كه در آن از فن جدل بهره مى‌برند.
ساختار و گزارش محتوا
مرحوم قاضى نوراللّه بعد از خطبه، در مقدمه کتاب متن خطبۀ ابن روزبهان را به صورت كامل نقل مى‌كند و سپس به نقد و ارزيابى آن مى‌پردازد. سپس كلمه به كلمه فقراتى از «نهج الصدق» علامه حلى را با جمله: قال المصنف «رفع اللّه درجته» نقل مى‌كند، به دنبال آن ردّيه فضل بن روزبهان با جملۀ:
قال الناصب «خفضه اللّه» را مى‌آورد و سپس در ردّ گفتۀ فضل، نظر مستدل خود را در تجزيه و تحليل حقايق، از لحاظ تاريخى و منطقى ارائه مى‌كند.
احقاق الحق در نظر شخصيت‌ها
مرحوم وحيد بهبهانى: هر كس در صدد استحكام بخشيدن به عقايد خویش است به احقاق مراجعه كند كه این کتاب او را از ساير كتب بى‌نياز مى‌سازد.
محقق قمى صاحب قوانين: معتقدم اگر خود علامه حلّى به ردّ كلمات ابن روزبهان اقدام مى‌كرد، از عهدۀ آن چنانكه قاضى شهيد برآمده است، بر نمى‌آمد.
علامه محمدتقى مجلسى: لازم است هر شيعه‌اى نسخه‌اى از این کتاب را داشته و از آن استفاده نمايد.
تلخيص، ترجمه و تعليق
ترجمه احقاق الحق به فارسی توسط میرزا محمد نائينى متوفاى سال 1305 قمرى.
ترجمه به زبان اردو توسط برخى از علماى هند، كه البته این ترجمه به اتمام نرسيده است.
تعليقه شيخ مفيد‌الدين عبدالنبى شيرازى.
تعليقه مولى محمد هادى بن عبدالحسين.
خلاصه‌اى هم توسط بعضى از بستگان مرحوم قاضى از این کتاب تهيه شده است.
ملحقات احقاق الحق
ملحقات احقاق الحق مشتمل بر 30 جلد است، به اضافۀ یک جلد فهارس ملحقات كه توسط گروهى زير نظر مرحوم آيت‌اللّه سيد شهاب‌الدين مرعشى نجفى تهيه و تدوین شده است.
مرحوم آيت‌اللّه مرعشى در انتهاى جلد سوم، استدراكات آيات نازله در شأن على(ع) را ذكر كرده‌اند. از جلد چهارم این مجموعه ملحقات آغاز و تا جلد هفتم صفحه 390 ادامه مى‌يابد.
ص 390 تا 484 جلد هفتم به تتمه متن «احقاق الحق» اختصاص يافته و سپس ملحقات کتاب كه تا جلد 33 را در بر مى‌گیرد، بدان افزوده شده است.
جلد چهارم تا يازدهم حاوى مناقب امیرالمؤمنين و فاطمه زهرا و حسنين عليهم‌السلام است.
جلد دوازدهم به زندگى، مناقب و فضايل ساير ائمه طاهرين(ع) مى‌پردازد.
جلد سيزدهم به حضرت مهدى(عج) اختصاص يافته است.
جلد چهاردهم به مستدرك آيات نازله دربارۀ على(ع) اختصاص داده شده است.
جلد پانزدهم تا جلد سى و سوم به مستدرك روايات وارده دربارۀ فضايل على(ع) و ساير معصومین(ع) اختصاص يافته است.
مرحوم مرعشى نجفى خود تعليقاتى عمیق و أنيق بر این اثر گرانبها نگاشته‌اند كه در ذيل صفحات کتاب آمده است.
نسخه‌شناسى
نسخه خطى کتابخانه آيت‌اللّه مرعشى نجفى به خط عبدعلى بن معصوم شيرازى كه در سال 1236ق نگاشته شده است.
نسخه خطى عبدالرحيم شيرازى ربانى كه ظاهرا از جمله کتاب‌هاى کتابخانه علامه محمدتقى مجلسى است.
نسخه خطى کتابخانه میرزا محمد مدرس خيابانى تبريزى، صاحب کتاب «ريحانة الادب» كه به نظر مى‌رسد، نزدیک به زمان مؤلف نگاشته شده است.
نسخه خطى کتابخانه سيد احمد زنجانى به خط مولى محمد زكى بن محمد سليم بازرگانى تفرشى كه در سال 1129ق نگاشته شده است.
نسخه چاپ تهران به خط میرزا ابوالقاسم خوانسارى در سال 1273ق.
نسخه ناقص چاپ قاهره در سال 1326ق با تلاش شيخ حسن دخيل النجفى.
نسخه برنامه
اين نسخه به همراه مقدمه مفصل مرحوم آيت‌اللّه مرعشى نجفى و تعليقات عمیق ايشان در 4 جلد در اختيار علاقه‌مندان قرار گرفته است. مرحوم قاضى نوراللّه «احقاق الحق» را بر طبق مطالب مندرج در کتاب «نهج الحق و كشف الصدق» مرحوم علامه حلّى نگاشته‌اند، اما از مبحث فضائل امیرالمؤمنين(ع) به بعد را متعرض نشده‌اند.
اين نسخه از سوى منشورات کتابخانه آيت‌اللّه مرعشى نجفى، قم منتشر شده است.
منابع مقاله
1-مقدمه مرحوم آيت‌اللّه مرعشى نجفى.
2-دائرةالمعارف تشيع، ج 10، مدخل: شوشترى.