عاملی، حسین بن عبدالصمد
حسين بن عبدالصمد عاملى حارثی (۹۱۸ق-۹۸۴ق)، ملقب به عزالدين، عالم و فقیه، اهل جبل عامل لبنان، پدر شيخ بهائى (م:1030ق.)، از برجسته‌ترين شاگردان شهيد ثانى (م: 965ق.) و مروج انديشه‌هاى فقهى او در ايران است.
| نام | عاملی، حسین بن عبدالصمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | جبعی العاملی، حسین بن عبدالصمد
حارثی همدانی عاملی، حسین بن عبدالصمد پدر شیخ بهایی |
| نام پدر | عبدالصمد |
| متولد | ۹۱۸ق-891 ش یا 1512 م |
| محل تولد | جبل عامل |
| رحلت | 955 ش یا ۹۸۴ق یا 1576 م |
| اساتید | شهيد ثانى
حسن بن جعفر کرکی |
| برخی آثار | اربعون حدیثا فی مکارم الاخلاق |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00366AUTHORCODE |
نسب
وى نسب از حارث بن اعور همدانى، صحابى مشهور مى‌برد.
ولادت
عزالدين حسين بن عبدالصمد بن شيخ شمس‌الدين محمد بن على بن حسين حارثى هَمْدانى جبل عاملى جُبَعى در اول محرم 918ق در خانواده‌اى كه اكثرا اهل علم و فضل و دوستار اهل‌بيت(ع) بودند، متولد شد و از آغاز زندگى، به تحصيل دانش‌هاى دينى همت گماشت. او در جوانى مدت‌ها نزد سيد حسن كركى علم آموخت و سپس به محضر شهيد ثانى شتافت و پس از سال‌ها بحث، گفتگو، تحقيق، تدريس و تصنيف، در عداد اساتيد و مجتهدين درآمد و در سال 941ق اجازه اجتهاد از شهيد ثانى دريافت كرد.
مهاجرت
تشديد فشار مقامات عثمانى بر مناطق جبل عامل، خاصه بعد از فتح مصر در زمان سلطان سليم اول (918-926ق) و تداوم آن در ايام سلطنت سليمان قانونى (926-974ق)، حارثى را به مهاجرت به ايران واداشت. محققان درباره تاريخ مهاجرت وى به ايران اختلاف نظر دارند. وى نخست به عراق و سپس به ايران مهاجرت كرد. حارثى بعد از مهاجرت به ايران در شهر اصفهان سكنا گزيد. سه سال در آن شهر ماند تا آنكه شاه طهماسب وى را به قزوين دعوت كرد و مقام شيخ‌الاسلامى پايتخت صفويه را بر عهده او گذارد. حارثى اين منصب را تا سال 970ق بر عهده داشت. تغيير در اوضاع سياسى ايران و احتمالا فشار برخى عالمان بر شاه، باعث شد كه شاه طهماسب على‌رغم اعتراف به مقام علمى والاى حارثى، او را از شيخ‌الاسلامى پايتخت بركنار و به منصب شيخ‌الاسلامى مشهد منصوب كند. حارثى مدتى را در مشهد به سربرد. حارثى تا 983ق شيخ‌الاسلامى هرات را نيز بر عهده داشته است. شاه طهماسب به حاكم هرات دستور داده بود تا همه اشراف و اعيان در محفل نماز و وعظ وى شركت كنند. شيخ سپس در 983ق به قزوين بازگشت و از طهماسب اجازه خواست تا براى زيارت بيت‌الله الحرام عازم بلاد عرب شود. شاه به وى اجازه داد اما از بردن شيخ بهائى به همراهش رضايت نداد.
شيخ حسين پس از انجام فريضه حج، در راه بازگشت به بحرين رسيد و همانجا رحل اقامت افكند و بنا به آنچه افندى از خط شيخ بهائى نقل كرده، شيخ حسين در هشتم ربيع‌الاول سال 984ق در بحرين درگذشت. اندكى بعد مقبره‌اش زيارتگاه عمومى شد. مرگ وى به احتمال، هفت سال پس از آن كه از ايران خارج شده بود، رخ داد. اين بر آن اساس است كه ورود وى را سال 960 بدانيم و اقامت او را در ايران هيجده سال به حساب آوریم كه به علاوه آن هفت سال، سالِ درگذشت وى 984ق است.
آثار
از ايشان آثار فراوانى به ويژه در فقه برجاى مانده كه از آن جمله است:
نور الحقيقة و نور الحديقة، تحفة اهل ايمان شرح قواعد علامه، شرح الفية شهيد، حاشيه ارشاد علامه، اعتقادات حقه، عقد حسينى (يا عقد طهماسبى)، غرر و درر، رساله در وجوب نماز جمعه، درايت الحديث، الأربعون حديثا، وصول الأخيار الى اصول الأخبار، در جستجوى نور، مصرف حق الامام(ع) فى زمن الغيبت، تقديم الشياع على اليد و ديوان اشعار او.
منابع مقاله
- جعفریان، رسول، «احياى يك رساله فقهى: شيخ حسين بن عبدالصمد و نماز جمعه»، مجله حكومت اسلامى، تابستان 1383،ش 32، ص263 -295.
- رحمتى، محمد كاظم، «حسين بن عبدالصمد حارثى و كتاب نور الحقيقة و نور الحديقة»، كتاب ماه دين، تير 1383،ش 81، ص28 24.