دهخدا، علی‌اکبر
میرزا علی‌اکبرخان قزوینی (1258-1334ش)، معروف به علی‌اکبر دهخدا با نام مستعار دخو، نویسنده، ادیب، شاعر، پژوهشگر، لغت‌شناس و سیاستمدار، او از آزادی‌خواهان دوران مشروطه، که طی 45 سال کوشش پی‌گیرانه توانست بزرگ‌ترین گنجینه‌ی لغت‌شناسی فارسی را با نام لغت‌نامه گرد آورد. او در مدرسه‌ی علوم سیاسی با دانش سیاسی آشنا شد و نوشته‌هایی را با عنوان چرند و پرند در روزنامه‌ی صوراسرافیل منتشر می‌کرد. پس از جنگ جهانی اول، کار سیاسی را کنار گذاشت و کار گردآوری لغت را آغاز کرد. با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت. امثال و حکم و تصحیح چند دیوان از شاعران بزرگ از دیگر آثار اوست.
| نام | دهخدا، علی‌اکبر |
|---|---|
| نامهای دیگر | دخو |
| نام پدر | خان‌باباخان |
| متولد | 1258ش |
| محل تولد | تهران |
| رحلت | 1334 ش |
| اساتید | غلامحسین بروجردى |
| برخی آثار | امثال و حکم |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04028AUTHORCODE |
ولادت
در سال 1297ق در تهران به دنیا آمد. پدر دهخدا، خان‌باباخان اهل قزوین بود و پیش از تولد وى به تهران آمده و در این شهر ساکن شده بود.
على‌اکبر ده ساله بود که پدرش وفات کرد و دهخدا با سرپرستى مادر به تحصیل خود ادامه داد.
تحصیلات
یکى از فضلاى آن عصر به نام شیخ غلامحسین بروجردى تعلیم دهخدا را عهده‌دار بود.دهخدا غالباً ً مى‌گفته که هرچه دارد، بر اثر تعلیم آن بزرگ مرد است.
بعدها که مدرسه سیاسى در تهران افتتاح شد، دهخدا در آنجا به تحصیل پرداخت. به علت همسایگى با مرحوم حاج شیخ هادى نجم‌آبادى، دهخدا با وجود کمى سن از محضر آن مرد استفاده می‌کرد و در همان زمان به فراگرفتن زبان فرانسوى پرداخت و سپس به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد.
بازگشت دهخدا به ایران همزمان با آغاز مشروطیت بود و در آن هنگام وى در انتشار روزنامه صور اسرافیل که از جراید معروف مشروطیت بود با میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل و میرزا قاسم تبریزى به همکارى پرداخت.
پس از تعطیلى مجلس در دوره محمدعلى شاه، دهخدا با جمعى از آزادى‌خواهان به اروپا رفت.
در سویس سه شماره از روزنامه صور اسرافیل را منتشر کرد و سپس به استانبول رفت و در آنجا نیز در انتشار روزنامه «سروش» با آزادى‌خواهان همکارى کرد.
پس از خلع محمدعلى شاه، دهخدا از طرف مردم تهران و کرمان به نمایندگى مجلس برگزیده شد و به درخواست آزادى‌خواهان به مجلس رفت.
در دوران جنگ جهانى اول دهخدا در یکى از روستاهاى چهارمحال بختیارى منزوى بود. اما پس از جنگ جهانی اول از کار سیاسی کناره گرفت و تا سال 1320 خورشیدی مدیر مدرسه‌ی علوم سیاسی بود.
دهخدا پس از برکنار شدن از مدیریت مدرسه‌ی علوم سیاسی، به کارهای پژوهشی خود افزود. اما با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت. آن نوشته‌ها و پشتیبانی‌ها باعث شد که پس از کودتای 28 مرداد 1332، فرمان قطع حقوق او را صادر شود و او را دو بار برای بازجویی به دادستانی ببرند. دهخدا در پی آن رفتارهای نادرست به سختی صدمه دید و بیماری آسم او بازگشت.
وفات
سرانجام در هفتم اسفند ماه 1334ش در تهران وفات کرد و دو روز بعد، پس از تشییع، جنازۀ او در مقبرۀ خانوادگی ایشان در قبرستان ابن بابویه به خاک سپرده شد.
آثار
- امثال و حکم.
- ترجمه عظمت و انحطاط رومیان منتسکیو.
- ترجمه روح‌القوانین اثر منتسکیو.
- فرهنگ فرانسه به فارسى.
- شرح حال ابوریحان بیرونى.
- حاشیه بر دیوان ناصر خسرو.
- تصحیحاتى بر دیوانهاى حافظ، منوچهرى و فرخى.
- چرند و پرند.
- دیوان اشعار.
- لغت‌نامه.