الإعتصام بحبل الله المتين و حرمة التفرق في الدين، بما شرعه سبحانه و تعالی في کتابه الذکر المبين، و علی لسان رسوله محمد خاتم النبيين(ص)
الاعتصام بحبل الله المتين و حرمة التفرق في الدين بما شرعه سبحانه و تعالی في كتابه الذكر المبين و علی لسان رسوله محمد خاتم النبيين(ص)، نوشته المنصورباللّه قاسم بن محمد بن علی (1029-967ق) است که مطالب آن در دو جلد نخست از مجموعه پنج جلدی ابواب گوناگون فقهی ارائه شده است. سه جلد دیگر نیز کتاب «أنوار التمام في تتمة الاعتصام» نوشته احمد بن یوسف زباره (1252-1166ق) است که تمام‌کننده مطالب کتاب اعتصام است. این دو نویسنده از فقیهان نامدار زیدی‌اند و کتابشان را بر سبک و سیاق مکتب زیدیه نوشته‌اند. یحیی عبدالکریم فضیل، پژوهش هر دو کتاب را انجام داده است.
| الإعتصام بحبل الله المتين و حرمة التفرق في الدين، بما شرعه سبحانه و تعالی في کتابه الذکر المبين، و علی لسان رسوله محمد خاتم النبيين صلی الله عليه و سلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | منصور بالله، قاسم بن محمد (نويسنده) زباره، احمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ... انوار التمام في تتمة الاعتصام |
| ناشر | مکتبة الیمن الکبری |
| مکان نشر | یمن - صنعا |
| سال نشر | 1408ق - 1987م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث زیدی -- قرن 11ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | 6الف8م 138 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
قاسم بن محمد، مباحث فقهی‌اش را با «احکام عبادات» در طهارت، صلات، جنائز، زکات و صیام پی می‌گیرد. او کتابش را با بحثی در اعتصام به ریسمان الهی و پرهیز از تفرقه به‌منظور دین‌ورزی درست آغاز می‌کند. سپس، مباحثی را در اَخذ به حدیث، عقل و اجماع برای استنباط احکام ارائه می‌دهد[۱]. او نخست، دیدگاه‌های مذاهب اربعه اهل سنت را در علم حدیث و موقعیت صحابه پیامبر(ص) بررسی می‌کند[۲]. آنگاه، حجت آل محمد(ص) را، که در اینجا منظورش ائمه زیدیه‌اند، کتاب الله و سنت رسول خدا(ص) می‌انگارد و برای اثبات آن مباحثی را در آیه‌های «تطهیر اهل‌البیت»، «مودّت ذوی‌القربی»، «خیر البریه» و «اکمال دین» و نیز در احادیث نبوی(ص) که درباره منزلت و مناقب اهل‌بیت(ع) است، با بهره‌گیری از منابع فرَق اسلامی ارائه می‌کند[۳]. او در یک جمع‌بندی که از همه آیه‌های قرآنی و خبرهایی که در منابع زیدیه و نیز در برخی منابع مذاهب دیگر می‌کند، به وجوب تمسک به مذهب «آل محمد(ص)» می‌رسد و در این راه، از کسانی که بر او خورده می‌گیرند، باکی ندارد؛ چراکه آنان اخبارشان را از داعیان به دوزخ می‌گیرند؛ حتی متأسفانه، کسی مانند احمد بن حنبل، روایات بنی‌اسرائیل را روا می‌داند، اما مرویات شیعه را نمی‌پذیرد. بخاری و مسلم و ابوداود نیز چنینند[۴].
سند روایت الاعتصام:
مجدالدین بن محمد مؤیدی، «الاعتصام» را با چند سند روایت کرده است که نخستین سند او به چند واسطه، با نام‌های محمد بن منصور (پدر مجدالدین)، محمد بن قاسم حسینی حوثی، المنصوربالله (ابن وزیر)، احمد بن زید کبسیی و احمد بن یوسف زباره، حسین بن احمد، عامر بن عبدالله بن عامر، محمد بن منصوربالله، به قاسم بن محمد می‌رسد[۵].
أنوار التّمام في تتمة الاعتصام
نوشته احمد بن یوسف زباره (1252-1166ق) از نسل «الهادی‌الی‌الحق» است. احمد زباره کار ناتمام نویسنده «الاعتصام» را دنبال کرده است. او در این‌باره می‌گوید: پس از آنکه محمد بن قاسم حوثی، مباحث کتابش را تا پایان «كتاب الصيام» رساند، رخدادهایی پیش آمد و کار او به انجام نرسید. من نیز به انتظار عالمان نامداری از بزرگان شیعه نشستم تا کار ناتمام او را پایان بخشند. دریغ که کسی را نیافتم. پس خودم دست به استخاره بردم و کار را آغاز نمودم. هرچند من در این کار به سرانگشتان او نمی‌رسم، ولی با نبودن آب، نوبت به خاک می‌رسد. من نام کتاب را «أنوار التّمام المشرّفة بضَوء الاعتصام» نهادم[۶].
کتاب‌های این مجموعه فقهی که احمد زباره آن‌ها را به «الاعتصام» افزوده است، عبارتند از: حج؛ نکاح؛ طلاق؛ بیع؛ شفعه؛ اجاره؛ اِحیا و سنگ‌چین‌کردن زمین؛ شرکت؛ رهن؛ عاریه؛ هبه؛ وقف؛ ودیعه؛ غصب؛ عتق؛ اَیمان؛ صید؛ ذبایح؛ اطعمه و اشربه؛ لباس (و زینت و پوشش و اِذن گرفتن برای درون خانه شدن)؛ دعاوی؛ اِقرار؛ شهادات؛ وکالت؛ کفالت و ضمانت؛ اِکراه؛ قضا؛ حدود؛ جنایات؛ وصایا؛ فرایض؛ سِیَر (سيرة النبي) و جهاد.
سند روایت أَنوار التّمام:
مجدالدین بن محمد مؤیدی، این کتاب را با سماع و اجازه از پدرش «محمد بن منصور» روایت نموده است و او نیز آن را به روایت «محمد بن قاسم حوثی» از «المنصوربالله محمد بن عبدالله وزیر» نقل نموده است تا اینکه المنصوربالله از خود نویسنده «احمد یوسف زباره» شنیده و روایت کرده است[۷].
محقق، هر دو کتاب را ویرایش امروزی نموده است. او آیات و احادیث را تخریج نموده و عنوان‌هایی را در میان نشانه [ ] به متن افزوده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه‌های محقق و نویسنده.
- متن کتاب.