نجفی قوچانی، محمدحسن
سید محمدحسن بن سید محمد نجفى (1295-1363ق)، معروف به آقا نجفى قوچانى، فقیه، عالم، حکیم، ادیب، از آثار او می‌توان به دو کتاب سیاحت شرق و سیاحت غرب اشاره کرد.
| نام | نجفی قوچانی، محمدحسن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آقا نجفی قوچانی، ح‍س‍ن
ح‍س‍ی‍ن‍ی خ‍راس‍ان‍ی قوچانی، ح‍س‍ن قوچانی، محمدحسن بن محمد |
| نام پدر | سید محمد نجفى |
| متولد | 1295 ق |
| محل تولد | خسرویه از توابع قوچان |
| رحلت | 1363 ق |
| اساتید | میرزا جهانگیرخان قشقایى؛ شیخ عبدالكریم گزى؛ سید محمدباقردرچه‌اى؛ شیخ محمدباقراصطهباناتى؛ شیخ محمد كاظم خراسانى، صاحب كفایة الأصول (متوفاى 1329 ق). |
| برخی آثار | وصایای ارسطو به شیماس |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02070AUTHORCODE |
ولادت
وى در سال 1295ق در قریۀ خسرویه از توابع قوچان چشم به جهان گشود.
تحصیلات
پس از گذراندن دروس مقدماتى به مدت سه سال در قوچان به تحصیلاتش ادامه داده.
سپس به مشهد رفته و در یكى از مدارس آن شهر به نام «دو درب» ساكن مى‌گردد در این شهر مقدس و در كنار معنویت مرقد مطهر امام رضا علیه‌السلام همراه تعالى و رشد معنوى دروس سطح حوزۀ علمیه را تا اتمام قوانین فرا مى‌گیرد.
سفر به اصفهان
در سال 1312 یا 1315 همراه یكى از هم‌درسانش با پاى پیاده و تحمل سختى‌هاى بسیار به اصفهان كه در آن موقع از مراكز علمى معتبر بوده مى‌رود و در یكى از حجره‌هاى مدرسه «عربون» سكنى مى‌گزیند.
او در آن شهر در محضر آخوند ملا محمد كاظم كاشى (متوفاى 1339 ق) درس منظومۀ سبزوارى، از شیخ عبدالكریم گزى درس فرائد الأصول (رسائل)، از سید محمدباقردرچه‌اى فقه و اصول، از میرزا جهانگیرخان قشقایى (متوفاى 1328 ق) فلسفه و كلام و از آقا نجفى اصفهانى (متوفاى 1332 ق) نوۀ شیخ محمدتقى اصفهانى صاحب هدایة المسترشدین (متوفاى 1248 ق) اخلاق و عرفان را فرا مى‌گیرد. در این دوران، زندگى بر او به سختى مى‌گذشته و با تنگدستى روزگار مى‌گذرانیده است.
هجرت به نجف
بعد از چهار سال، در سال 1318ق در سن 23 سالگى با پاى پیاده به نجف اشرف مهاجرت نموده و در آنجا از محضر شیخ محمدباقراصطهباناتى (متوفاى 1326 یا 1328 ق) در علوم عقلى استفاده نموده و در حلقۀ درس صاحب كفایة الأصول شیخ محمد كاظم خراسانى (متوفاى 1329 ق) وارد مى‌گردد و به تدریج از نزدیكان و خواص وى مى‌گردد و از همگامان و یاران آن مرجع بزرگ در نهضت مشروطیت بوده است.
دوران تحصیل آقا نجفى قوچانى تماما توام با رنج و مشقت فراوان بوده كه در كتاب سیاحت شرقش به این شداید اشاره نموده است.
پس از 7 سال تلمذ از محضر آخوند خراسانى و دیگر بزرگان در سال 1325ق قوۀ استنباط فروع فقهى را پیدا نموده و به مقام اجتهاد نائل مى‌گردد و در همان سال با یك خانوادۀ ایرانى مقیم كربلا وصلت مى‌نماید.
بازگشت به ایران
سیزده سال بعد و پس از 23 سال اقامت در نجف اشرف در سال 1338ق به ایران بازگشته و به درخواست مردم قوچان به این منطقه مى‌رود.
این عالم ربانى و فقیه اصولى در حدود 25 سال به تعلیم و ارشاد اهالى قوچان و تدریس و قضاوت و ادارۀ امور دینى آن سامان پرداخته و مرجع آن منطقه مى‌گردد.
صاحب مستدركات أعیان الشیعة مى‌نویسد: كان عالما أصولیا فقیها محدثا متكلما، له الید الطولى فی العلوم العقلیّة و النقلیّة و من المعروفین بالفضل و الزهد و الورع و التقوى (مستدركات أعیان الشیعة).
اساتید
- آخوند ملا محمد كاشانى (متوفاى 1333 ق).
- میرزا جهانگیرخان قشقایى (متوفاى 1328 ق).
- شیخ عبدالكریم گزى.
- سید محمدباقر درچه‌اى.
- شیخ محمدباقراصطهباناتى (متوفاى 1336 یا 1328 ق).
- شیخ محمد كاظم خراسانى، صاحب كفایة الأصول (متوفاى 1329 ق).
- آقا نجفى اصفهانى (متوفاى 1332 ق).
شیخ محمدتقى بن محمدباقرمسجد شاهى اصفهانى معروف به آقا نجفى اصفهانى یكى از اساتید بزرگ آقا نجفى قوچانى مى‌باشد. این عالم وارسته كه نوۀ شیخ محمدتقى اصفهانى صاحب هدایة المسترشدین (متوفاى 1248 ق) مى‌باشد در زمان خود از علماى بنام در اخلاق و عرفان بوده است. از این عالم ربانى كتاب‌هاى با ارزشى در علم اخلاق و تفسیر ادعیۀ مأثور از ائمۀ معصومین علیهم‌السلام موجود است كه عبارتند از:
- أسرار الزیارة و برهان الإنابة (شرح فارسى زیارت جامعه)
- جامع الأدعیّة
- نور عرفان در شرح خطبۀ شعبانیّه
- أنیس الزائرین
- الإفاضات المكنونة (فارسى و در عرفان نگاشته شده است)
- جامع الأنوار فی تلخیص سابع البحار (فی الإمامة)
- منتخب الفضائل
- خواص الآیات
بنظر مى‌رسد كه این عالم ربانى تأثیر بسزایى در شخصیت اخلاقى و عرفانى آقا نجفى قوچانى داشته است و كتاب شرح دعاى صباح نیز تحت تأثیر افاضات این استاد عظیم الشأن نگاشته شده است.
وفات
وى در شب جمعه 26 ربیع الثانى سال 1363ق در سن 68 سالگى دار فانى را وداع گفت و در یكى از اتاق‌هاى منزلش به خاک سپرده مى‌شود. مزار این عالم وارسته محل زیارت مردم و مورد توجه و اعتقاد اهالى قوچان مى‌باشد.
آثار
- سیاحت غرب یا سرنوشت ارواح بعد از مرگ (در مورد عالم برزخ).
- سفرى كوتاه به آبادى‌هاى قوچان (در این كتاب از اوضاع اجتماعى و اعتقادى كشاورزان نوشته شده است).
- سیاحت شرق یا زندگى‌نامۀ آقا نجفى قوچانى.
- شرح دعاى صباح.
- عذر بدتر از گناه (كتابى در دفاع از مشروطیت).
- شرح و ترجمۀ رسالۀ تفاحیه تألیف ارسطو، ترجمه و تحقیق بابا افضل كاشانى.
- حیاة الإسلام فی أحوال آیة الملك العّلام (در مورد زندگانى صاحب كفایة).
- تقریرات فقهى و رساله‌اى در اثبات رجعت.
- تقریرات فقهى در رسالۀ «أصالة البراءة» در اصول فقه.
- شرحى بر كتاب «پسران من» پل دوم آمریكایى در زمینۀ اخلاق و تربیت جوانان.
منابع مقاله
- - الذریعة، ج 2، ص 45 و 255 و 456
- - الذریعة، ج 5، ص 38 و 43
- - الذریعة، ج 7، ص 270
- - الذریعة، ج 22، ص 419
- - الذریعة، ج 24، ص 371.