نسفی، عمر بن محمد
ابوحفص نجم‌الدين عمر بن محمد بن احمد نسفى (537-462ق)، فقیه، اصولى، حافظ، محدث، مفسر، متكلم، ادیب و شاعر. معروف به مفتى‌الثقلین، به جهت اینكه گویند جن و انس از محضرش تعلیم مى‌گرفته‌اند. از مهمترین آثارش كتاب «القند فى ذكر علماى سمرقند» است.
| نام | نسفی، عمر بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ن‍ج‍م‌ال‍دی‍ن ال‍ن‍س‍ف‍ی، عمر بن محمد
نسفی، اب‍و ح‍ف‍ص ن‍ج‍م‌ال‍دی‍ن نسفی، ن‍ج‍م‌ال‍دی‍ن عمر بن محمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 462ق |
| محل تولد | نخشب در جنوب سمرقند و نرسیده به رود جیحون |
| رحلت | 537 ق |
| اساتید | ابوالقاسم بن بیان |
| برخی آثار | طلبة الطلبة في الإصطلاحات الفقهیة
شرح النسفیة فی العقیدة الإسلامیة (شرح عقاید اهل سنت و جماعت) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02476AUTHORCODE |
تحصیلات
در بغداد از ابوالقاسم بن بیان حدیث شنید و از اسماعیل بن محمد نوحى و حسن بن عبدالملك قاضى و مهدى بن محمد علوى و عبداللَّه بن على نسفى و ابوالیسر محمد نسفى و حسین كاشغرى و ابومحمد حسن بن احمد سمرقندى و على بن حسن ماتریدى روایت كرد. فرزندش، ابواللیث احمد بن عمر، و محمد بن ابراهیم تورپشتى از وى روایت كرده‌اند.
او از علماى حنفى مذهب است كه سمعانى شرح حال او را در كتاب معجم خود آورده است. اين شرح‌حالى است كه نويسندگان پس از سمعانى از آن بهره برده و با توجه به اطلاعاتى كه از زندگى نویسنده به دست آورده‌اند، آن را كامل كرده‌اند.
نویسنده از چنان شهرتى برخوردار است كه سمعانى در شرح حال او مى‌نويسد: «از آنجا كه وى بسيار مشهور است و تأليفات بسيارى دارد، من او را در اين مجموعه ذكر كردم». يكى از نويسندگان سده نهم هجرى نيز او را «مفتى ثقلين» ناميده است.
ابن نجار درباره او و كتاب‌هايش مى‌نويسند: «او فقيهى فاضل، مفسّر، محدّث و اديبى ذوالفنون است و كتاب‌هايى در تفسير، حديث و به رشته تحرير درآورده است و شايد شمار نگاشته‌هاى او به 100 برسد».
كتاب «القند فى ذكر علماى سمرقند» از مهمترين آثار اوست. تفسير بزرگ «الاكمل الاطول» در چهار مجلد و تفسير مختصر «التيسير فى التفسير» از جمله آثار اوست. ترجمه‌ى فارسى او از قرآن كريم از قديمى‌ترين ترجمه‌هاى موجود است.
كتاب «عقائد النسفية» او با موضوع توحيد و عقايد اسلامى، مورد توجّه و عنايت بسيارى از عالمان قرار دارد. اين كتاب در بسيارى از حوزه‌هاى علميه اهل سنّت و به ويژه در دانشگاه الازهر جزو كتب درسى است. از شروح و حواشى بسيارى كه بر اين كتاب نوشته شد، مهمترين و مشهورترين آن‌ها شرح علامه تفتازانى متوفاى 791ق است.
آثار
نسفى علاوه بر آثار مذكور، صاحب تأليفات ديگرى نيز هست كه از آن جمله است:
- بعث الرغائب لبحث الغرائب؛
- تطويل الأسفار لتحصيل الأخبار؛
- الجمل المأثورة؛
- الحصائل فى الفروع؛
- دعوات المستغفرين؛
- شرح الأصول؛
- طلبه الطلبه، فى الاصطلاحات الفقهيه على مذهب ألفاظ كتب الحنفيه؛
- فى بيان مذهب التصوف و أهله؛
- يواقيت المواقيت، فى فضائل الشهور و الأيام.