اعرجی، سید جعفر بن محمد
جعفر بن محمد كاظمى اَعْرَجى (1274-1332ق)،، ملقب به معين الاشراف، اديب، مورخ و نسب‌شناس، رجالی، عراقى است.
| نام | اعرجی، جعفر بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اعرجی، ابوعبدالله جعفر |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 1274ق |
| محل تولد | کاظمین |
| رحلت | 1332ق |
| اساتید | ميرزا حسین نورى
اسدالله کرمانشاهى |
| برخی آثار | مناهل الضرب في أنساب العرب
الدر المنثور فی انساب المعارف و الصدور الاساس الانساب الناس |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05157AUTHORCODE |
ولادت
ايشان در 1274ق (1858/م) در کاظمین متولد شد.
پدر او، سید محمد بن سید جعفر بن سید راضی اعرجی، مؤلف کتاب «وسیله» در فقه بوده و سلسله نسب او، با 28 واسطه به امام سجاد(ع) می‌رسد.
اجداد او، بیشتر از عالمان، زاهدان و عبادان بوده‌اند. جدش سید راضی، یکی از سرشناسان کاظمین و معاصر سید عبدالله شبّر و برادر سید محسن اعرجی، مؤلف کتاب المحصول بوده است. نیای وی، امامزاده علی صالح، از روایان و یاران امام رضا(ع) و مدفون در صالح‌آباد ایلام است.
اعرجى خود در مقدمه برخى از آثارش، به شرح احوال، فهرست کتاب‌هاى خود و موضوع هر یک اشاره نموده است. از جمله، در کتاب «نفحة بغداد»، گويد كه در 1274ق، يعنى همان سالى كه پدرش بدرود حيات گفت، به دنيا آمده است.
اساتيد
وى ظاهراً تحصيلات مقدماتى را در زادگاهش كاظمين به انجام رسانيد و تا 20 سالگى در موطن خويش زيست. در 1294ق1877/م به ایران آمد و در کرمانشاه مسكن گزيد و نزد شيخ عبدالرحيم بن شيخ عبدالرحمان برخى از مباحث اصول فقه را آموخت.
وى همچنين از محضر استادان ديگرى همچون ميرزا حسین نورى، آقا اسدالله بن آقا عبدالله کرمانشاهى، سيد على آل عطيفه حسنى، سيد محمد بن احمد حسنى، شيخ حسن کاشف‌الغطاء بهره برد.
اعرجى برای كسب علم و استفاده از محضر استادان وقت، در بيشتر شهرهاى ایران، به سير و سفر پرداخت و از بزرگان هر ديار بهره‌ها برد، تا در نظم و نثر، دستى توانا يافت و زمينه معلوماتش وسعت گرفت.
گويند در هوش، حافظه و حسن سليقه نيز آيتى بود، با این حال، كيوان سميعى داستانى درباره او آورده كه اگر راست باشد، موجب سلب اعتماد محققان از وى مى‌گردد. وى از قول سردار كابلى نقل مى‌كند كه اعرجى، در کتابخانه او در کرمانشاه، به جعل شجره‌نامه‌اى برای امام جمعه شهر مشغول بوده است.
اعرجى در مدت قريب به 40 سالى كه در ایران اقامت داشت، با وزرا، اميران، دانشمندان و اديبان، پيوندى نزدیک يافت و برخى از آثار خويش را به ايشان تقديم داشت؛ از آن جمله است: «التيّار في أنساب ملوك قاجار» برای حشمت‌الدوله عبدالله ميرزا نواده عباس ميرزا و «ضياء العين في مقتل الحسين» كه در تهران 1321ق به كافى‌الدوله ميرزا هادى خان وزير خزاعى تقديم داشت. همچنين وى نسب‌نامه‌اى برای فرمانروايان قاجار تدارکديد و آن را «البحر الزخار في أنساب ملوك قاجار» نام نهاد و به امير نظام حسنعلى‌خان گروسى هديه كرد.
وى ظاهراً در 1317ق (و يا پيش از آن)، در بغداد «نقيب علويان» بود. او خود در مقدمه کتاب «الفلك السائر» كه نسخه‌اى از آن در ظاهريه موجود است، به صراحت بدين نكته اشاره نموده است. اما در ديگر منابع دراين‌باره سخنى به ميان نيامده است.
اعرجى سرانجام پس از این سير و سفرها در پشتكوه رحل اقامت افكند و با دختر غلامرضا خان، والى آن ديار ازدواج كرد و همانجا ماند و به تأليف و نگارش پرداخت.
شاگردان
از شاگردان وى كسى شناخته نيست، اما حرزالدين گويد كه محمود مرعشى (د1338ق) از شاگردان وى در علم انساب بود.
وفات
اعرجى تا پایان عمر در پشتكوه ماند و همانجا در سال 1332ق1914/م در روستاى ماسبندان (به احتمال قوى «ماسبذان» درست است، اما امروزه از روستایى بدين نام اثرى در دست نيست) درگذشت.
آثار
بنا به آنچه در منابع آمده، اعرجى آثار بسيارى نگاشته است كه شمار آنها به 70 مى‌رسد، اما از بيشتر آنها نشانى در دست نيست. برخى از آنها عبارتند از:
- الأساس في أنساب الناس؛
- أنساب آل ابي‌طالب و بني‌هاشم؛
- الأنساب المشجرة؛
- البلد الأمين في أنساب العترة الأكرمين؛
- الحديقة البهية في نسب اللأعرجية؛
- الدرّ المنتظم في أنساب العرب و العجم؛
- الدرة الغالية في أخبار القرون الخالية؛
- غنيه الطلاب و غاية المسئول للأعراب؛
- الفلك السائر في أنساب القبائل و العشائر؛
- نسب بنى هاشم؛
- مشجر النسب؛
- مصابيح الظلم في أنساب العرب و العجم؛
- مناهل الضرب في أنساب العرب؛
- نفحة بغداد في نسب ألأعرجية الأمجاد[۱].
پانويس
- ↑ کاشیان، ایران‌ناز، ج9، ص381
منابع مقاله
کاشیان، ایران‌ناز، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1379