العروض و القوافي
العروض و القوافی تألیف ادیب و شاعر یمنی ابومحمد اسماعیل بن ابی بکر مقری معروف به ابن مقری (837-754ق)، بخشی از کتاب «البدیع» خود اوست که به بررسی علم عروض و قوافی در شعر عربی پرداخته است. شرح و تعلیقات کتاب به قلم یحیی بن علی یحیی المبارکی است.
| العروض و القوافي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن مقری، اسماعيل بن ابى‌بکر (نويسنده) مبارکی، یحیی بن علی (محقق) |
| ناشر | دار النشر للجامعات |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1430ق - 2009م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب حاضر بخشی از کتاب «البدیع» موسوم به «الشرف الوافی فی علم الفقه و التاریخ و النحو و العروض و القوافی» است. نویسنده این کتاب را با هدف توسعه این علم نوشته است. از دیگر ویژگی‌های این اثر است: سهولت تبویب، نگارش خوب، اختصار در عبارت، توسعه علم، اختصار در بسیاری از مسائل، ابهام در بسیاری از مسائل که نیاز به شرح و مثال‌های بیشتر دارد تا مقصود نویسنده فهم شود.[۱] محقق کتاب نیز با تحریر ابواب و فصول و ارائه آن در 158 بند، و همچنین با ذکر مثال‌های بیشتر و توضیح پیچیدگی‌های بعضی مسائل و رفع ابهام بعضی قضایا زمینه استفاده آسان‌تر محققین را فراهم آورده است.[۲]
این کتاب به دستور ملک اشرف اسماعیل بن عباس بن علی (متوفی 803ق) که یکی از ملوک بنی رسول یمن بوده گردآوری و تألیف شده است.[۳] موضوع آن عروض و قوافی در شعر عربی و بنیانگذار علم عروض خلیل بن احمد فراهیدی است.[۴]
اولین مبحث کتاب عروض است. عروض، علمی است که به بررسی اوزان معتبر شعر می‌پردازد یا به سخن دیگر علم عروض، ترازویی است که اشعار موزون و خارج از وزن را شناسایی می‌کند؛ مانند علم نحو که معیار بررسی کلام صحیح از غلط است.[۵] بحث عروض با ذکر بحر طویل به عنوان اولین بحر آغاز شده است که مبتنی بر چهار «فعولن مفاعیلن» است.[۶] پس از آن انواع ضروب، زحافات و علل و تغییراتی که به موازین بحری ملحق می‌شود مطرح شده است.
از صفحه 65 کتاب، مبحث «قوافی» با عبارت «فینبغی للناظر فی علم القوافی ان یعرف المقید و المطلق» [۷] آغاز و با اشاره به ایطاء و تضمین به عنوان دو عیب و اشکال در مبحث قوافی به پایان برده است.[۸]
فهرست محتوا، اشعار و کتابنامه در پایان کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- امیدوار، احمد؛ «تأثیر ایرانیان در پیدایش علم عروض عربی»، مطالعات زبانی بلاغی، بهار و تابستان 1393، شماره 9، ص 29 تا 50.