مجالس ثعلب
مجالس ثعلب، اثری از ابوالعباس احمد بن یحیی ثعلب (200-291ق)، از عالمان مشهور در ادبیات، نحو و لغت است. این اثر توسط عبدالسلام محمد هارون تحقیق شده است.
| مجالس ثعلب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ثعلب، احمد بن یحیی (نويسنده) هارون، عبد السلام محمد (محقق) |
| ناشر | دار المعارف |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 2006م |
| چاپ | 6 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /ث7م3 6071 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نوشتار حاضر، مشتمل بر مطالبی در نحو، لغت، اخبار، معانی قرآن، شعر و... است[۱]. این کتاب توسط برخی از علما مانند ابوبکر بن انباری، ابوعبدالله یزیدی، ابوعمر زاهد، ابن درستویه و ابن مقسم روایت شده است. نوشتار حاضر بر اساس نسخه‌ای با روایت ابن مقسم از کتاب یادشده است[۲].
در برخی از منابع از این کتاب با عنوان «مجالسات ثعلب»[۳] یا «أمالي ثعلب» نام برده شده است که نویسنده بر برخی افراد نظیر ابوبکر بن انباری و ابن درستویه و... املا کرده است[۴].
مطالب کتاب در دوازده جزء ترتیب یافته است و مشتمل بر گونه‌های مختلفی از دانش زبان عربی و همچنین متضمن بسیاری از حکایات و مسائل نحوی است که نویسنده آنها را بر اساس دیدگاه نحوی مکتب کوفه مطرح کرده است. وی در مواردی نیز برخی از آراء نحوی مکتب بصره را ذکر کرده و به نقد و بررسی و تضعیف و یا رد آنها پرداخته است[۵]. وی همچنین به ذکر برخی از آیات قرآن و احادیث پرداخته و اقوال علما و لغویان را پیرامون آنها مطرح کرده و ضمن بررسی و نقد سخنان آنها نظر خود را نیز ذکر نموده است[۶]. در این نسخه از اثر اضافاتی بر متن اصلی وجود دارد که برخی از آنها متعلق به راوی اثر، یعنی ابن مقسم و برخی نیز متعلق به نویسندگان دیگر بوده و در جای خود به این‌گونه موارد توجه داده شده است[۷].
لازم به ذکر است بخش‌هایی از امالی ثعلب که در برخی آثار نظیر کتاب المزهر و شرح شواهد مغنی نوشته سیوطی، خزانة الأدب بغدادی، لسان العرب، امالی ابوعلی قالی، المؤتلف و المختلف آمدی، إرشاد الأريب یاقوت و تثقيف اللسان ابن مکی یافت شده و این نسخه فاقد آن بوده، توسط محقق به آخر کتاب افزوده شده است[۸].
این کتاب از کتاب‌های مهم و ارزشمند در علوم مختلف عربی قلمداد شده است و پس از کتاب «معاني القرآن» فراء (متوفای207ق)، از مهم‌ترین کتاب‌هایی دانسته شده که اساس مکتب نحوی بر آن استوار شده است[۹].
محقق، شمارگان صفحات چاپ اول را به جهت استفاده از آن در حاشیه صفحات این نسخه و در میان علامت ] [ قرار داده است[۱۰]. وی همچنین ضمن معرفی برخی از شخصیت‌ها که نام آنها در کتاب آمده و توضیح و بیان معنای برخی از واژگان در پاورقی کتاب، به اختلاف برخی عبارت‌های نسخه حاضر با سایر نسخه‌‌ها نیز پرداخته است[۱۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: ابن ندیم، محمد بن اسحاق، ص111؛ بوسنینه، منجى، ج4، ص824
- ↑ ر.ک: مقدمه، ج1، ص24
- ↑ ر.ک: همان، ص23
- ↑ ر.ک: همان؛ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، ص111؛ بوسنینه، منجى، ج4، ص824
- ↑ ر.ک: مقدمه، ج1، ص24؛ مصطفی، سعدالدین، ص٧٧٨
- ↑ ر.ک: مقدمه، ج1، ص24
- ↑ ر.ک: همان، ص25
- ↑ ر.ک: همان، ص27؛ متن کتاب، ج2، ص733-747
- ↑ ر.ک: مصطفی، سعدالدین، ص٧٧٨
- ↑ ر.ک: مقدمه، ج1، ص28
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص3، 7 و 12
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بوسنینه، منجى، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، تونس، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم، 1425ق، چاپ اول.
- ابن ندیم، محمد بن اسحاق، «الفهرست»، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا، چاپ اول.
- مصطفی، سعدالدین، «التوجيه النحوي لمسائل خلافية في مجالس ثعلب»، نشریه المجمع اللغة العربية بدمشق، رجب 1430 - شماره 3.