پارسا، محمد بن محمد
«ابوالفتح محمد بن محمد بن محمود حافظى بخارى»، ملقب به «پارسا»، در حدود 756ق، در خاندانى كه از ائمه و بزرگان بخارا بودند، به دنيا آمد. نسبش را به عبداللّه بن جعفر طيّار، برادرزادۀ امام على(ع)، رسانده‌اند. وى از آغاز جوانى، مانند پدر و عمويش، به طريقت نقشبنديّه درآمد و در اين طريقت، دومين جانشين بهاءالدينِ نقشبند شد و شاخۀ پارسائيه در طريقت نقشبنديّه به او منسوب است. به روايتى، لقب «پارسا» را بهاءالدين به وى داده است. همچنين دربارۀ عظمت مقام معنوى وى، از بهاءالدين سخنانى نقل شده است. نورالدين عبدالرحمان جامى نيز كه در پنج سالگى به همراه پدرش با او ملاقات كرده بود، او را بسيار ستوده و خود را مرهون توجهات وى دانسته است. ظاهراً عنوان «خواجه» به سبب انتساب پارسا به سلسلۀ خواجگان به وى داده شده است.
| نام | پارسا، محمد بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | پارسا، ابوالفتح محمد
پ‍ارس‍ای ب‍خ‍ارای‍ی، محمد بن محمد ح‍اف‍ظی ب‍خ‍اری، محمد بن محمد خواجه پارسا |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 822 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | فصل الخطاب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده |
| کد مولف | AUTHORCODE3767AUTHORCODE |
وى دوبار به حج رفت، بار نخست همراه مرشد خود، بهاءالدين نقشبند و بار دوم، پس از انجام مراسم حج بيمار شد و در 24 ذيحجۀ 822ق، در مدينه درگذشت. شمس الدين محمد فَنارى (متوفى 834) و اهل مدينه بر وى نماز گزاردند و او را در جوار قبر عباس، عموى پيامبر(ص)، در بقيع دفن كردند. زين الدين خوافى (متوفى 838) نيز سنگ قبر او را از مصر آورد.
دربارۀ مقام علمى و روحانى او و نيز نفوذ كلام وى در امراى زمان، سخنان بسيارى نقل شده است، از جمله گفته‌اند كه نفوذ كلام سلسلۀ نقشبنديّه در حكومت‌هاى وقت، از وى آغاز شده است. عبدالرزاق کرمانى در تذكره در مناقب شاه نعمت الله ولى از او در زمرۀ «كُمَّلِ» زمان نام برده است.
وى مريدانى داشت كه برخى از آن‌ها عبارت‌اند از: ابونصر محمد پارسا فرزند و جانشين وى؛ ابوالقاسم بخارى صاحب رسالۀ بهائيه در مقامات نقشبنديّه؛ احمد بن محمود معروف به معين الفقراء، مؤلف تاريخ ملازاده و علاءالدين غُجدوانى.
او آغاز كنندۀ شيوۀ علمى و تحقيقى در طريقت نقشبنديّه بود.
آثار
1. فصل الخطاب لِوَصل الاحباب الفارق بين الخطاء و الصواب، به فارسى.
2. قدسيه، مجموعه اى است فارسى از سخنان بهاء الدين نقشبند كه پارسا آن را به تشويق داماد و جانشين بهاء الدين نقشبند، علاء الدين محمد عطار، همراه با شرحى بر آن، نوشته است.
3. شرح فصوص الحكم ابن عربى به فارسى.
4. تحقيقات، كتابى در عرفان، اخلاق و آداب سلوك به فارسى كه خواجه محمد زاهد كابلى آن را به باب‌هايى تقسيم كرده است.
5. انيس الطالبين و عُدَّة السالكين، منظومه‌اى است فارسى در شرح مقامات بهاءالدين نقشبند.
6. عقايد، كه در برخى منابع نام آن عقايد فرق اسلامى آمده است.
آثار منسوب: آداب السالكين؛ الارَبَعون حديثاً؛ جامع الكَلِم؛ رساله در ذكر 72 فرقۀ اسلام؛ رسالة فى طريق ذكر الخفى؛ رساله در باب قصيدۀ ابن فارض؛ رمز الاَقطاب؛ رساله در تحقيق زمان و مكان كه گزيده‌اى است از فصل الخطاب؛ سخن راست، رباعيات خواجه محمد پارسا، كه جامى بر آن شرح نوشته است؛ الفصول الستّة در حديث؛ كشفيه؛ رساله محبوبيه در مناقب بهاءالدين نقشبند؛ مسألۀ خلق الافعال؛ مسلك العارفين در مناقب بهاءالدين نقشبند و طريقت او؛ مناسك حج؛ و منطق الطير.
منابع
پارسا، مقدمۀ طاهرى عراقى، ص 65-66؛ بغدادى، ج 2.
فخرالدين صفى، ج 1، ص 106-109؛ احرار.
عبيدالله بن محمود احرار، «سخنان عبيدالله احرار»، در مجموعۀ رسائل نقشبنديه، نسخۀ خطى كتابخانۀ دانشگاه تهران، ش 8632.
وابسته‌ها
شرح فصوص الحکم ابن عربی ( پارسا) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
فصل الخطاب لوصل الاحباب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
روان شناسی تربیتی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده