التعليقات و النوادر

التعليقات و النوادر، تألیف نحوی، واژه‌شناس، نسب‌شناس و جغرافی‌دان قرن سوم و چهارم هجری قمری، ابوعلی هارون بن زکریا هَجَری (متوفای؟)، اطلاعات سودمندی را درباره معانی واژگان زبان عربی، اشعار و شاعران، انساب شخصیت‌های جهان اسلام و مشخصات مکان‌های گوناگون ارائه می‌کند. مورخ و جغرافى‌دان فعال و اندیشور سلفی معاصر عربستانی، حمد بن محمّد بن جاسر، مشهور به حمد جاسر (1328-1421ق)، این کتاب را با دقت تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و نویسنده و آثارش و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و منابعش را مشخص کرده است. دقت‌ها و پژوهش‌های حمد جاسر در احیای اثر حاضر، ستودنی و درس‌آموز است و البته مشکلات کارش و موارد عدم موفقیت خودش را نیز گزارش داده است؛ از جمله اینکه 60 صفحه از قسمت پایانی نسخه خطی هندی را نتوانسته قرائت کند.

التعليقات و النوادر
پدیدآوران	هجری، ها‌رون‌ بن‌ زکریا‌ (نويسنده) جاسر، حمد (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	دراسة و مختارات
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	1413ق - 1992م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	/ه3ت7 3777 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نقدی بر تعجیل در پژوهش

• حمد جاسر بعد از اشاره به اینکه حمادی قبلا این اثر را تصحیح کرده و گرفتار اشتباهات فراوانی شده، تعداد 906 اشکال را توضیح داده که بر تحقیق و تصحیح او وارد است و در پایان افزوده است: من برای آگاهی‌بخشی به خوانندگان، این نقدها را نوشتم تا فریفته القاب دانشگاهی (دکتر و...) نشوند و عجولانه به کتاب‌های آنان اعتماد نکنند.

هدف و روش

• حمد جاسر، با اشاره به سابقه آشنایی خودش با «التعليقات و النوادر» و اینکه وقتی به این اثر دست یافتم، در آن دانستنی‌های نادری درباره امکنه جزیرة‌العرب یافتم که در جای دیگر نیست...، اضافه کرده است: کتاب ابوعلی هارون بن زکریا هَجَری از منابعی است که ارزش و اهمیت آن ناشناخته مانده است و هرچند تمامی آن، در دسترس نیست، ولی نویسنده در بخش‌های موجود، دانستنی‌های ارزنده‌ای در زمینه ادبیات و واژه‌شناسی، شعر، جغرافیا و شناسایی امکنه و نسب‌شناسی عرضه می‌کند.

ساختار و محتوا

• محقق کتاب، با تأکید بر اینکه این اثر به سبک «نوادرنویسی» نگارش شده است و هر خواننده‌ای نمی‌تواند به‌راحتی به مقصودش برسد، زیرا نظم و باب‌بندی ندارد، افزوده است: من کوشیدم که فهم آن را به ذهن خوانندگان نزدیک کنم و مطالبش را منظم سازم. حمد جاسر، این اثر را در 4 جلد به‌ترتیب ذیل سامان داده است:

1. مقدمه (زندگی، روزگار و فرهنگ دوران هَجَری).
2. شعر و رجز (425 شاعر و 5415 بیت و 76 راجز و 1665 شطر).
3. لغت و مواضع (واژگان و اماکن به‌ترتیب الفبایی).
4. نسب‌شناسی (نسب‌های قبایل به‌ترتیب الفبایی).

• خاتمه.
• استدراکات.

نمونه مباحث

• حرف عین: «عَبقَرَ» ... در لسان العرب آمده که «عَبَوقَرَة» اسم جایی است. هَجری گفت: آن کوهی است که در راه مدینه از «سَیاله» با فاصله 2 میل (دیدرس) قبل از «مَلَل» قرار دارد و در التاج به‌جای 2 میل، 2 روز نوشته شده است، ولی آن، اشتباه است؛ زیرا «ملل» نزدیک «سیاله» است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.